CHÀI LAN SAN SÁT LÁ TRE (813)
Chài lan: Thuyền làm bằng gỗ mộc lan, tức “mộc lan thuyền” 木兰船, Mộc lan 木兰là một loại hương mộc,
cũng gọi là “đỗ lan” 杜兰, “lâm lan” 林兰. Vỏ cây thơm như cây quế, hình trạng giống cây nam 楠.
Trong
bài Thái liên khúc – Kim tưởng mộc lan
thuyền 采莲曲 - 金桨木兰船 của
Lưu Hiếu Uy 刘孝威 thời
Nam Bắc Triều có câu:
Kim tưởng mộc lan thuyền
Hí thái Giang
金桨木兰船
戏采江南莲
(Mái chèo bằng kim loại, thuyền bằng gỗ mộc lan
Vui hái sen ở Giang
Ngoài
ra, gỗ lan cũng được dùng làm mái chèo. Như trong Tiền Xích Bích phú 前赤壁賦 của Tô Thức 蘇軾 đời Tống có câu:
Quế trạo hề lan tưởng
Kích không minh hề tố lưu quang
桂棹兮蘭槳
擊空明兮泝流光
(Chèo quế chèo lan
Đập vào sóng nước trong, theo ánh trăng mà chèo ngược
dòng)
“Chài
lan” ở đây chỉ con thuyền, mượn từ “lan” như thơ văn cổ thường dùng cho đẹp câu
thơ.
Với
thuyền, từ trên cao nhìn xuống giống như lá tre trên trên mặt nước nên người
xưa thường dùng từ “lá” làm lượng từ. Như hai câu:
Thuyền mấy lá đông tây lặng ngắt
Một vần trăng trong vắt lòng sông
mà Phan Huy Vịnh (có thuyết cho là Phanh Huy Thực) dịch
từ hai câu trong Tì bà hành 琵琶行của Bạch Cư Dị 白居易:
Đông thuyền tây phảng tiễu vô ngôn
Duy kiến giang tâm tâm thu nguyệt bạch
東船西舫悄無言
唯見江心秋月白
Chài lan san
sát lá tre
Chiếc đưa mái
đẩy chiếc kề bến neo
(Nhị độ mai 813 - 814)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 01/5/2023