多事鬼
老仆刘琪言: 其妇弟某, 尝独卧一室, 榻在北牖. 夜半觉有手扪搎, 疑为盗. 惊起谛视, 其臂乃从南牖深入, 长殆丈许. 某故有胆, 遽捉执之. 忽一臂又破棂而入, 径批其颊, 痛不可忍. 方回手支拒, 所捉臂已掣去矣. 闻窗外大声曰: “尔今畏否?” 方忆昨夕林下纳凉, 与同辈自称不畏鬼也.
鬼何必欲人畏? 能使人畏, 鬼亦复何荣? 以一语之故, 寻衅求胜, 此鬼可谓多事矣. 裘文达公尝曰: “使人畏我, 不如使人敬我. 敬发乎人之本心, 不可强求.” 惜此鬼不闻此语也.
(纪昀 - 阅微草堂笔记)
ĐA
SỰ QUỶ
Lão bộc Lưu Kì ngôn: “Kì phụ đệ mỗ,
thường độc ngoạ nhất thất, tháp tại bắc dũ. Dạ bán giác hữu thủ môn tôn, nghi
vi đạo. Kinh khởi đế thị, kì tí nãi tùng nam dũ thâm nhập, trường đãi trượng hứa.
Mỗ cố hữu đảm, cự tróc chấp chi. Hốt nhất tí hựu phá linh nhi nhập, kính phê kì
giáp, thống bất khả nhẫn. Phương hồi thủ chi cự, sở tróc tí dĩ xế khứ hĩ. Văn
song ngoại đại thanh viết: “Nhĩ bất uý phủ?” Phương ức tạc tịch lâm hạ nạp
lương, dữ đồng bối tự xưng bất uý quỷ dã.
Quỷ hà tất dục nhân uý? Năng sử nhân uý, quỷ diệc phục hà vinh? Dĩ nhất ngữ chi cố, tầm hấn cầu thắng, thử quỷ khả vị đa sự hĩ. Cừu Văn Đạt Công thường viết: “Sử nhân uý ngã, bất như sử nhân kính ngã. Kính phát hồ nhân chi bản tâm, bất khả cưỡng cầu.” Tích thử quỷ bất văn thử ngữ dã.
(Kỉ Vân – Duyệt Vi Thảo Đường bút kí)
QUY ĐA SỰ
Lão bộc
Lưu Kì nói rằng: Em vợ ông ta, từng nằm một mình trong phòng, giường đặt ở cửa
sổ phía bắc. Ngày nọ lúc nửa đêm, ông ta cảm thấy có một cánh tay sờ soạng trên
người ông, nghi là tên trộm. Đến lúc tỉnh dậy nhìn kĩ, cánh tay nọ từ cửa sổ
phía nam thò vào, dài đến hơn một trượng. Ông ta vốn bạo gan, liền chụp lấy cánh tay không thả. Đột nhiên lại có một cánh
tay khác phá cửa sổ mà thò vào, tát trên má ông ta, đau không chịu được.. Lúc
ông ta rút tay để cự lại, cánh tay mà bị chụp vội thu lại. Nghe bên ngoài cửa sổ
có tiếng nói lớn: “Ông giờ có sợ quỷ không?” Bấy giờ ông ta mới nhớ lại lúc tối
hôm qua cùng mấy người bạn hóng mát trong rừng, ông có nói với họ rằng mình trước
giờ không sợ quỷ.
Vì sao quỷ lại muốn con người sợ nó? Khiến người sợ, thì quỷ có vinh dự gì? Nhân vì duyên cớ một câu nói, liền đi tìm cớ gây sợ để giành phần thắng, con quỷ này cũng thiệt đa sự. Cừu Văn Đạt Công từng nói rằng: “Để người sợ ta chẳng bằng để người tôn kính ta. Bởi vì sự tôn kính là xuất phát bản tâm của con người, không thể cưỡng cầu.” Đáng tiếc là con quỷ nọ không nghe được những lời nói đó.
Chú của người
dịch
Kỉ Vân 纪昀 (1724 – 1805):
tự Hiểu Lam 晓岚, một tự khác là Xuân Phàm 春帆,
về già có hiệu là Thạch Vân 石云, đạo hiệu Quán Dịch
Đạo Nhân 观弈道人, người huyện Hiến 献
Trực Lệ 直隶 (nay là thành phố Thương Châu 沧州 Hà Bắc 河北).
Kỉ Vân là chính trị gia, văn học
gia đời Thanh, quan viên thời Càn Long 郓隆,
giữ qua các chức Tả đô ngự sử, Binh bộ Thượng thư, Lễ bộ Thượng thư, Hiệp biện
Đại học sĩ gia Thái tử Thái bảo, từng nhậm chức Tổng toản tu biên soạn bộ Tứ khố toàn thư 四库全书.
Kỉ Vân học rộng biết nhiều,
bác lãm quần thư, giỏi thơ cùng biền văn, đặc biệt sở trường về khảo chứng huấn
hỗ. Lúc trẻ tài hoa dồi dào, huyết khí phương cương, về già thế giới nội tâm của
ông ngày càng khép lại. Duyệt Vi Thảo Đường
bút kí là sản vật của tâm cảnh đó. Thơ văn của ông được môn nhân sưu tập,
biên thành bộ Kỉ Văn Đạt Công di tập 纪文达公遗集.
Tháng 2 năm Gia Khánh 嘉庆 thứ 10 (năm 1805), Kỉ Vân bệnh và qua đời. Nhân 2 câu
trong “Gia Khánh đế ngự tứ bi văn” 嘉庆帝御赐碑文
Mẫn nhi hiếu học khả vi văn
Thụ chi dĩ chính vô bất đạt
敏而好学可为文
授之以政无不达
(Siêng năng ham học có thể làm văn
Giao cho chính sự không việc gì là không đạt)
nên khi mất, ông có tên thuỵ là Văn Đạt 文达.
Duyệt Vi Thảo Đường bút kí 阅为草堂笔记 : tổng cộng hơn 38 vạn chữ, 24 quyển, toàn sách chi
là 5 mục lớn, gồm:
- Loan Dương tiêu hạ lục 滦阳消夏录 6 quyển
- Như thị ngã văn 如是我闻 4 quyển
- Hoè Tây tạp chí 槐西杂志 4 quyển
- Cô vọng thính chi 姑妄听之 4 quyển
- Loan Dương tục lục 滦阳续录 6 quyển
biên soạn liên tục từ năm Càn Long thứ 54 (năm 1789) đến
năm Gia Khánh thứ 3 (năm 1798) mới hoàn thành. Năm Gia Khánh thứ 5 (1800) môn
nhân của ông là Thịnh Tài Ngạn 盛财彦 tập hợp san khắc ấn
hành.
Toàn
sách chủ yếu ghi chép những chuyện liên quan đến hồ li thần quỷ, mục đích ở chỗ khuyến thiện trừng ác. Tuy
không thiếu những giáo thuyết nhân quả báo ứng, nhưng thông qua miêu tả, đã phản
ánh được sự hủ bại và hắc ám của xã hội phong kiến.
Theo http://baike.baidu.com/item
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 16/02/2023
Nguồn
DUYỆT VI THẢO ĐƯỜNG BÚT KÍ
阅为草堂笔记
(Thanh) Kỉ Vân 纪昀biên
soạn
Phương Hiểu 方晓 chú dịch
Vũ Hán . Sùng Văn thư cục xuất bản, 2007