殘賊豈非民賊
一夫何異獨夫
Tàn tặc khởi
phi dân tặc
Nhất phu hà dị
độc phu
(“Tàn tặc” há
chẳng phải là “dân tặc” sao
“Nhất phu” có khác gì với “độc phu” đâu)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 24/02/2023
“Tàn tặc” 殘賊và “nhất
phu” 一夫: Điển xuất từ trong Mạnh Tử -
Lương Huệ Vương hạ 孟子 - 梁惠王下
Tề Tuyên Vương vấn viết: ‘Thang phóng Kiệt,
Vũ Vương phạt Trụ, hữu chư?’ Mạnh Tử đối viết: ‘Vu truyện hữu chi.’ Viết: ‘Thần
thí kì quân, khả hồ?’ Viết: ‘Tặc nhân giả vị chi tặc, tặc nghĩa giả vị chi tàn,
tàn tặc chi nhân vị chi nhất phu. Văn tru nhất phu Trụ hĩ, vị văn thí quân dã.’
齐宣王问曰: ‘汤放桀, 武王伐纣,
有诸?’ 孟子对曰: ‘于传有之.’
曰: ‘臣弑其君, 可乎?’
曰: ‘贼仁者谓之贼, 贼义者谓之残,
残贼之人谓之一夫. 闻诛一夫纣矣未, 闻弑君也.
(Tề Tuyên Vương hỏi Mạnh Tử: ‘Thương Thang đày Hạ Kiệt, Chu Vũ Vương thảo phạt Thương Trụ Vương, có chuyện đó không?’ Mạnh Tử đáp rằng: ‘Trong sử sách có ghi chép chuyện đó.’ Tề Tuyên Vương lại hỏi tiếp: ‘Thế thì phạm thượng tác loạn, bề tôi mà thí quân, như vậy có được không?’ Mạnh Tử đáp rằng: ‘Kẻ nào làm hại điều nhân thì gọi là tặc, kẻ nào làm hại điều nghĩa thì gọi là tàn. Loại người tàn tặc đáng gọi là “nhất phu”. Thần chỉ nghe nói bề tôi giết chết tên độc phu dân tặc Thương Trụ Vương, chứ trước giờ chưa nghe nói thí quân).
Dân tặc 民贼: Trong Mạnh Tử - Cáo Tử hạ 孟子 - 告子下có câu:
Mạnh Tử viết: ‘Kim chi sự quân giả giai viết:
Ngã năng vị quân tịch thổ địa, sung phủ khố. Kim chi sở vị lương thần, cổ chi sở
vị dân tặc dã.’
孟子曰: ‘今之事君者皆曰: 我能为君辟土地,
充府库. 今之所谓良臣, 古之所谓民贼也.
(Mạnh Tử nói rằng: Như nay những kẻ phụng sự quốc quân đều nói: Thần có thể mở rộng đất đai, làm đầy kho lẫm. Ngày nay gọi là họ là bề tôi giỏi, nhưng ngày xưa gọi họ là kẻ tàn hại bách tính)
(Mở rộng đất đai, làm đầy kho lẫm tức làm cho nước giàu binh mạnh, nhưng cách làm là tuỳ tiện sử dụng vũ lực, không ngừng phát động chiến tranh xâm lược. Mấu chốt của việc trị lí đất nước ở chỗ hướng vị quốc quân theo đạo lí, chí ở chỗ nhân nghĩa. Nếu làm không được điều này, mà chỉ biết mở rộng đất đai lấp đầy kho lẫm thì cũng giống như giúp cho Kiệt Trụ, thực tế chính là “dân tặc”, Mạnh Tử phản đối, nên mới nói như thế).
Người đời sau căn cứ vào đó tạo nên thành ngữ “độc phu dân tặc” 独夫民贼 để chỉ kẻ thống trị bạo ngược, tàn ác với dân…..
Độc phu 独夫: Trong Thượng thư – Thái thệ hạ 尚书 - 泰誓下 có câu:
Cổ
nhân hữu ngôn viết: ‘Phủ ngã tắc Hậu, ngược ngã tắc cừu. Độc phu thụ hồng duy
tác uy, nãi nhữ thế cừu.
古人有言曰: ‘抚我则后, 虐我则仇. 独夫受洪维作威, 乃汝世仇.’
(Cổ nhân có nói: ‘Người nào vỗ về yêu quý ta thì đó là vị quân chủ của ta, kẻ nào bạo ngược với ta thì đó là cừu thù của ta. Kẻ cô độc Thương Trụ kia ra oai làm những việc bạo ngược, là cừu thù truyền đời của các ngươi)