子路见于孔子曰: “负重涉远, 不择地而休; 家贫亲老, 不择禄而仕. 昔者, 由也事二亲之时, 常食藜藿之食
(1) , 为亲负米百里之外. 亲殁之后, 南游于楚, 从军百乘, 积粟万钟, 累茵而坐, 列鼎而食. 愿欲食藜藿, 为亲负米, 不可复得也. 枯鱼衔索, 几何不蠹? 二亲之寿, 忽若过隙.”
孔子曰:
“由也事亲, 可谓生事尽力, 死事尽思者也.”
(孔子家语 - 致思第八)
Tử Lộ kiến vu Khổng Tử viết: “Phụ trọng
thiệp viễn, bất trạch địa nhi hưu; gia bần thân lão, bất trạch lộc nhi sĩ. Tích
giả, Do dã sự nhị thân chi thời, thường thực lê hoắc chi thực (1),
vì thân phụ mễ bách lí chi ngoại. Thân một chi hậu, nam du vu Sở, tùng quân
bách thặng, tích túc vạn chung, luỹ nhân nhi toạ, liệt đỉnh nhi thực. Nguyện dục
thực lê hoắc, vị thân phụ mễ, bất khả phục đắc dã, Khô mộc hàm sách, kỉ hà bất
đố? Nhị thân chi thọ, hốt nhược quá khích.”
Khổng Tử viết: “Do dã sự thân, khả vị
sinh sự tận lực, tử sự tận tư giả dã.”
(Khổng Tử gia ngữ - Trí tư đệ bát)
Tử Lộ bái kiến Khổng Tử, nói rằng:
“Vác nặng
mà đường xa, không chọn nơi để nghỉ; nhà nghèo cha mẹ lại tuổi cao, không chọn
nơi bỗng lộc nhiều để làm quan. Trước đây, khi Do này thờ cha mẹ, thường ăn rau
lê rau hoắc, đến nơi xa cả trăm dặm đội gạo về nuôi cha mẹ. Sau khi cha mẹ qua
đời, Do này đến nước Sở ở phía nam, khi ra ngoài ngựa xe tuỳ tùng có đến cả
trăm chiếc, lương thực chứa cả vạn chung, đệm kê ngồi rất dày, lúc ăn bày ra đỉnh
vạc. Bấy giờ có muốn được ăn cơm gạo thô, đội gạo về nuôi cha mẹ thì không được
nữa rồi. Cá khô treo trên dây, không bị sâu mọt được bao lâu. Thọ mệnh của cha
mẹ, thoáng chốc đã như bóng câu qua cửa sổ.”
Khổng Tử
bảo rằng:
“Anh Do phụng thờ cha mẹ, có thể nói là người mà lúc cha mẹ còn sống thì làm hêt sức mình, lúc cha mẹ đã mất thì hết sức đau buồn thương nhớ.”
Chú của người
dịch
1- Câu này theo
https://ctext.org/kongzi-jiayu/guan-si/zhs
thì là:
Thường thực lê hoắc chi thật
常食藜藿之实
Khổng
Tử gia ngữ 孔子家语: còn gọi
là Khổng thị gia ngữ 孔氏家语, nói tắt là Gia ngữ 家语. Đây là bộ trứ tác của Nho gia, nguyên bản có 27 quyển,
bản hiện nay có 10 quyển, tổng cộng 44 thiên. Khổng Tử gia ngữ ghi lại tư tưởng cùng ngôn hành của Khổng Tử và
môn đệ của Khổng Tử.
Bản Khổng Tử gia ngữ hiện nay gồm 10 quyển,
44 thiên, Vương Túc 王肃 thời Nguỵ chú. Sau sách có phụ thêm bài tự của Vương Túc, và “Hậu tự” 后序.
https://baike.baidu.com/item/%E5%AD%94%E5%AD%90%E5%AE%B6%E8%AF%AD/6656586
Quyển Khổng Tử gia ngữ do Vương Ứng Lân王应麟chủ biên, phần tự của Vương Túc để ở đầu sách và không có phần “Hậu tự”.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 08/12/2022
Nguồn
KHỔNG TỬ GIA NGỮ
孔子家语
Chủ biên: Vương Ứng Lân 王应麟
Trường Xuân . Thời đại văn hoá xuất bản xã, 2003