NHÀ LAN SUM HỌP BẠN MAI (427)
Nhà lan: tức “lan thất” 蘭室 chỉ gian phòng thơm và điển nhã. Đa phần dùng để chỉ
nơi ở của phụ nữ. Ngoài ra, còn có “huệ lâu” 蕙樓 (lầu huệ), “tiêu phòng” 椒房 (phòng
tiêu) cũng được dùng với ý nghĩa này.
Thơ của Trương Hoa 张华 trong Văn
tuyển 文选 có câu:
Giai nhân xứ hà viễn
Lan thất vô dung quang
佳人处遐远
兰室无容光
(Chồng ở chốn xa kia
Nơi phòng lan không chăm chút
dung nhan)
Thẩm Thuyên Kì 沈佺期trong
bài Nghĩ cổ biệt li 拟古别离:
Hạo nguyệt yểm lan thất
Quang phong hư huệ lâu
皓月掩兰室
光风虚蕙楼
(Phòng lan khuất trăng sáng
Gió thổi lầu huệ vắng)
Trong Cựu Ngũ đại sử - Đường
thư – Quách Sùng Thao truyện 旧五代史 - 唐书 - 郭崇韬传có đoạn:
Kiến bản triều Trường An đại nội, lục
cung tần ngự, đãi cập vạn nhân, tiêu phòng lan thất, vô bất sung nhận
见本朝长安大内, 六宫嫔御, 殆及万人, 椒房兰室, 无不充牣
(Thấy nơi đại nội Trường An của bản triều, tần ngự chốn lục cung có đến cả vạn
người, tiêu phòng lan thất, không nơi nào là không có đầy)
https://baike.baidu.com/item/%E5%85%B0%E5%AE%A4
“Nhà lan” ở câu này chỉ gian phong điển nhã.
Bạn mai: Tức “thanh mai trúc mã” 青梅竹马. Điển xuất từ bài Trường
Can hành 长干行 của Lí Bạch 李白. Bài thơ miêu tả cô gái ở Trường Can 长干, 14 tuổi có chồng cùng xóm. Năm 16 tuổi, chồng đi xa,
cô gái nhớ chồng, nguyện từ nơi ở là Trường Can vượt mấy trăm dặm đường xa đến
Trường Phong Sa 长风沙 đón chồng. Mở đầu
bài thơ là hồi ức hai người từ lúc nhỏ đã thân thiết bên nhau:
Thiếp phát sơ phú ngạch
Chiết hoa môn tiền kịch
Lang kị trúc mã lai
Nhiễu sàng lộng thanh mai
Đồng cư Trường Can lí
Lưỡng tiểu vô hiềm sai
.........................
妾发初覆额
折花门前剧
郎骑竹马来
绕床弄青梅
同居长干里
两小无嫌猜
....................
(Lúc thiếp nhỏ tóc còn để ngang
trán
Thường bẻ cành hoa chơi trước
cửa
Chàng lấy cành trúc làm ngựa
cưỡi đến
Tay cầm quả mơ xanh chạy quanh
ghế ngồi để cả hai cùng tranh lấy
Cùng ở xóm Trường Can
Cả hai hồn nhiên vô tư không hề
nghi ngại)
Thành ngữ “thanh mai trúc mã” hình dung đôi nam nữ lúc nhỏ hồn nhiên vô tư cùng chơi đùa với nhau. Hiện đa
phần dùng để chỉ đôi vợ chồng hoặc đôi tình nhân quen biết nhau từ lúc nhỏ.
“Bạn mai” ở câu này chỉ đôi vợ chồng.
Nhà lan sum họp
bạn mai
Đã trong tần
tảo, lại ngoài ty ca
(Bích Câu kì ngộ: 427 - 428)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 13/9/2022