“ĐƯỜNG THI TAM BÁCH THỦ”
TUYỂN TẬP KINH ĐIỂN NHẤT VỀ THƠ ĐƯỜNG
Đường thi tam bách thủ 唐诗三百首 là tuyển tập thơ Đường được lưu hành rộng rãi, do Tôn Chu 孙洙 (Hành Đường thoái sĩ 蘅塘退士) biên tuyển vào thời Càn Long 乾龙nhà Thanh, tổng cộng tuyển chọn 77 thi nhân thời Đường với 310 bài thơ. Về số lượng thì thơ Đỗ Phủ 杜甫nhiều nhất, có 38 bài, Vương Duy 王维 29 bài, Lí Bạch 李白 27 bài, Lí Thương Ẩn 李商隐 22 bài. Tuyển tập lưu hành trong và ngoài nước, già trẻ đều hợp, nhã tục cộng thưởng, trở thành một trong những tuyển bản kinh điển nhất được in nhiều lần.
Thời hoàng
kim của thi ca
Triều
Đường là thời đại hoàng kim của sự phát triển thi ca Trung Quốc, trên đến vương
hầu tướng tướng, hậu cung phi tần, dưới đến danh viên tăng đạo, thôn phu tiều tử,
làm thơ ngâm thơ phát triển thành phong trào, sinh ra Lí Bạch 李白, Đỗ Phủ 杜甫, Vương Duy 王维, Bạch Cư Dị 白居易, Hàn Dũ 韩愈 … với
phong cách nghệ thuật độc đáo, trở thành đại gia trác việt trên thi đàn, lưu lại
nhiều danh thiên giai cú mà mọi người đều biết, phụ nữ trẻ con đều hay.
Thơ Đường
không chỉ kế thừa dân ca Hán Nguỵ, truyền thống nhạc phủ, mà còn sáng tạo cận
thể thi với phong cách ưu mĩ chỉnh tề. Cận thể thi là một sự kiện lớn trong lịch
sử phát triển thi ca đời Đường, nó đem sự hài hoà âm tiết của cổ khúc thi ca,
nét đặc sắc nghệ thuật về sự tinh luyện văn tự đẩy lên một độ cao mà trước đó
chưa từng có, đã tìm được một hình thức mới cho thơ trữ tình cổ đại, đặc biệt đến
nay vẫn được nhân dân thích nghe ưa thấy.
Đề tài
của thơ Đường vô cùng rộng. Có đề tài từ trắc diện đã phản ánh tình hình giai cấp
cùng mâu thuẫn giai cấp của xã hội lúc bấy giờ, vạch trần sự hắc ám của xã hội
phong kiến, như:
Lộ hữu đống tử cốt
朱门酒肉臭
路有冻死骨
(Nơi cửa son rượu thịt để ôi bốc mùi hôi thối
Bên đường đầy những bộ xương của người chết vì đói
rét)
Quân bất kiến Thanh Hải đầu
Cổ
lai bạch cốt vô nhân thu
Tân quỷ phiền oan cựu quỷ khốc
Thiên âm vũ thấp thanh thu thu
君不见青海头
古来白骨无人收
新鬼烦冤旧鬼哭
天阴雨湿声啾啾
(Anh chẳng thấy sao, bên hồ Thanh Hải
Xưa nay đống xương trắng không có người thu nhận
Quỷ mới oán hận vì chết oan, quỷ cũ than khóc
Trời âm u mưa lạnh lẽo phát ra những tiếng kêu thê thảm)
- Có đề
tài bộc lộ tư tưởng yêu nước, như:
Hoàng sa bách chiến xuyên kim giáp
Bất phá Lâu Lan chung bất hoàn
黄沙百战穿金甲
不破楼兰终不还
(Chốn sa trường,
tướng sĩ mặc giáp trụ trải qua trăm trận chiến
Không dẹp được Lâu Lan thề chẳng trở về)
Xuất sư vị tiệp thân tiên tử
Trường sử anh hùng lệ mãn khâm
出师未捷身先死
长使英雄泪满襟
(Xuất quân chưa giành được thắng lợi mà đã mất
Khiến cho anh hùng đời sau nước mắt đẫm cả vạt áo)
- Có đề
tài thuật lại hoài bão và cảnh ngộ cá nhân, như:
Trường phong phá lãng hội hữu thời
Trực quải vân phàm tế thương hải
长风破浪会有时
直挂云帆济沧海
(Thời cơ theo gió lướt sóng sẽ tới
Đến lúc đó nhất định sẽ giương buồm vượt biển xanh)
Đồng thị thiên nhai luân lạc nhân
Tương phùng hà tất tằng tương thức
同是天涯沦落人
相逢何必曾相识
(Chúng ta đều là người luân lạc trên đời
Đã gặp dược nhau hà tất là đã từng quen biết)
- Có đề
tài biểu đạt nhi nữ ái tình, như:
Thiên trường địa cửu hữu thời tận
Thử hận miên miên vô tuyệt kì
天长地久有时尽
此恨绵绵无绝期
(Cho dù thiên trường địa cửu cũng có chỗ tận cùng
Duy chỉ nỗi hận này mãi không bao giờ dứt)
Tại thiên nguyện tác tị dực điểu
Tại địa nguyện vi liên lí chi
在天愿作比翼鸟
在地愿为连理枝
(Trên trời nguyện làm chim liền cánh
Dưới đất nguyện làm cây liền cành)
- Có đề
tài kể ra tình bè bạn, nỗi buồn niềm vui của đời người, như:
Thiếu tiểu li gia lão đại hồi
Hương âm vô cải mấn mao suy
少小离家老大回
乡音无改鬓毛衰
(Lúc nhỏ rời quê nhà đến khi già trở về lại
Giọng nói quê nhà không thay đổi mà mái tóc đã suy)
Khuyến quân cánh tận nhất bôi tửu
Tây xuất Dương quan vô cố nhân
劝君更尽一杯酒
西出阳关无故人
(Khuyên anh uống hết thêm chén nữa
Bởi ra khỏi Dương quan phía tây không có ai là cố
nhân)
Từ hiện tượng tự nhiên, động thái chính trị, cuộc sống lao động, phong tục tập quán xã hội cho đến cảm thụ cá nhân đều không thoát được tầm mắt của thi nhân, trở thành đề tài để họ sáng tác. Về phương pháp sáng tác, vừa có lưu phái của chủ nghĩa hiện thực, lại có lưu phái của chủ nghĩa lãng mạn, nhiều tác phẩm vĩ đại lại là điển phạm của sự kết hợp phương pháp sáng tác của hai lưu phái đó, hình thành truyền thống ưu tú của thi ca cổ điển Trung Quốc. ….. (còn tiếp)
Huỳnh Chương
Hưng
Quy Nhơn 26/6/2022
Nguyên tác Trung văn
ĐƯỜNG THI TỐI KINH ĐIỂN TUYỂN BẢN
“ĐƯỜNG THI TAM
BÁCH THỦ”
唐诗最经典选本
“唐诗三百首”
Trong quyển
NHẤT BẢN THƯ ĐỘC ĐỔNG
TRUNG QUỐC TRUYỀN THUYẾT VĂN HOÁ
(quyển 1)
一本书读懂中国传说文化
Tác giả: Thạch Khai Hàng 石开航
Bắc Kinh: Trung Hoa Hoa kiều xuất bản xã, 2012, tái bản
2019