SONG LÍ
双鲤
Đôi cá chép
Giải thích: Đưa tin.
Xuất xứ: Nguyên . Tả Khắc Minh 左克明: Cổ nhạc phủ 古乐府.
Khách tùng viễn
phương lai
Di ngã song lí ngư
Hô đồng phanh lí
ngư
Trung hữu xích tố
thư
客从远方来
遗我双鲤鱼
呼童烹鲤鱼
中有尺素书
(Khách từ nơi xa đến
Tặng ngã đôi ca chép
Gọi trẻ đem cá nấu
Mổ cá ra bên trong có lá thư)
Do
bởi bài thơ Cổ nhạc phủ 古乐府, có người cho rằng người xưa thông qua việc tặng cá để đưa
tin tức, nhân đó cón có câu chuyện gọi là “Ngư phúc tàng thư” 鱼腹藏书 (Bụng cá giấu thư), nội dung
tương đồng với bài cổ thi này. Nói rằng:
Bạn đến tặng cho đôi cá, khi mổ bụng cá,
phát hiện bên trong có một lá thư.
Nhưng
trong Đan diên tổng lục 丹铅总录 do người đời Minh soạn có nói, từ “xích tố” 尺素 (một khúc lụa trắng) của người
xưa, hoàn toàn không phải chứa trong bụng cá, mà là đem nó kết thành hai con cá
chép, dùng để thay thư tín, đồng thời truyền đi. “Phanh lí ngư” 烹鲤鱼 mà ở trên nói, cũng không phải
là mổ bụng cá để nấu, mà là một loại so sánh, chính là mang ý nghĩa mở lá thư.
Nhìn từ một bài cổ thi khác, cách nói này tương đối đáng tin. Đó là:
Xích tố như tàn
tuyết
Kết thành song lí
ngư
Yếu tri tâm trung
sự
Khán thủ phúc
trung thư
尺素如残雪
结成双鲤鱼
要知心中事
看取腹中书
(Một khúc lụa trắng như tàn tuyết
Kết thành đôi cá chép
Muốn biết sự việc trong lòng
Hãy xem thư trong bụng nó)
Thế là “song lí” 双鲤 hoặc “song ngư” 双鱼, trở thành biệt danh của thư tín. Đồng thời, người ta còn đem thơ “song lí” hoặc câu chuyện “Ngư phúc tàng thư” liên hệ với câu chuyện “Nhạn túc truyền thư” 雁足传书 (1) của Tô Vũ 苏武 triều Hán, lấy “ngư nhạn” 鱼雁 làm biệt danh của thư tín. Ví dụ như: “Ngư trường nhạn túc” 鱼肠雁足 (Bụng cá chân nhạn), “Nhạn phong lí tố” 雁封鲤素 (Thư nhạn lụa cá), “Ngư nhạn trầm phù” 鱼雁沉浮 (cá nhạn chìm nổi) v.v…
Chú
của người dịch
1- Nhạn túc truyền thư 雁足传书: Điển cố của thành ngữ xuất xứ
từ Hán thư – Tô Vũ truyện 汉书 - 苏武传. Tô Vũ 苏武 đi sứ Hung Nô bị Hung Nô giữ lại đưa đến Bắc Hải 北海. Thiền Vu Hung Nô gạt triều Hán
nói rằng Tô Vũ đã chết. Về sau có người Hán dò thám biết được sự tình, phao lời
rằng Thiên tử nhà Hán tại vườn Thượng Lâm 上林 bắn được một con chim nhạn, nơi
chân nhạn có buộc một lá thư của Tô Vũ, trong thư nói rằng ông đang ở nơi đầm
trạch. Thiền Vu bất đắc dĩ giao trả Tô Vũ cùng những người khác.
https://www.hao86.com/ciyu_view_9d94b543ac9d94b5/
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 15/6/2022
Nguyên tác Trung văn
SONG LÍ
双鲤
TRUNG QUỐC THÀNH NGỮ CỐ SỰ TỔNG TẬP
中国成语故事总集
(tập 1)
Chủ biên: Đường Kì 唐麒
Trường Xuân – Thời đại văn nghệ xuất bản xã, 2004