CỬU NGƯU NHẤT MAO
九牛一毛
Chỉ là một sợi lông trên thân chín con trâu
Giải thích: Một sợi lông
trên thân bầy trâu. Ví số lượng cực nhỏ, không đáng.
Xuất xứ: Hán . Tư Mã Thiên 司马迁: Báo Nhậm Thiếu Khanh thư 报任少卿书
Thời Hán Vũ Đế 汉武帝, Tư Mã Thiên 司马迁 từng giữ chức “Thái sử lệnh” 太史令, do bởi vụ án Lí Lăng 李陵, ông bị giam vào ngục, chịu hình phạt tàn khốc nhất, sỉ
nhục nhất là “hủ hình” 腐刑.
Lí Lăng là danh tướng, đương thời nhậm
chức “Kị đô uý” 骑都尉. Lúc bấy
giờ Hung Nô thường xâm phạm, Lí Lăng xin tự đem 5000 quân tên lên phía bắc đánh
dẹp. Không ngờ bị
80.000 quân Hung Nô bao vây. Lí Lăng quả bất địch chúng, nhưng vẫn đánh mười mấy
ngày, giết và làm bị thương hơn 1 vạn quân địch, cuối cùng, lương cạn tên hết,
đường về bị chặt đứt, quân hậu viện không thấy tới, cuối cùng bị bắt và đầu
hàng. Vũ Đế nghe tin Lí Lăng đầu hàng, liền bắt mẹ và vợ con Lí Lăng, cả nhà lớn
nhỏ đem giết. Tư Mã Thiên cho rằng Lí Lăng có công với triều Hán, công lao của
ông ta đủ để bù lại tội chiến bại. Đồng thời cho rằng 5000 quân của Lí Lăng địch
lại 80.000 quân Hung Nô, kiên trì đến phút cuối là việc vô cùng khó. Lí Lăng đầu
hàng nhất địch không phải là đầu hàng thật, mà là đợi cơ hội có lợi sẽ báo đáp
quốc gia. Vì Tư Mã Thiên bệnh vực Lí Lăng, lại còn phúng thích quốc cữu Lí Quảng
Lợi 李广利
vô công, dẫn đại
quân chính diện cự địch mà khiếp sợ, khiến Hán Vũ Đế đại nộ. “Thái sử lệnh” Tư
Mã Thiên công chính dám nói gặp phải tai ương.
Tư
Mã Thiên về nhục thể và tinh thần bị tổn hại nghiêm trọng, đau khổ muôn phần, từng
có ý định chết. Nhưng nghĩ lại: “Nếu như mình chết, thì cũng như lông trên thân
chín con trâu thiếu đi một sợi, cũng như chết một con kiến trong cả bầy kiến có
khác gì?” Về sau, Tư Mã Thiên phát phẫn đồ cường, hoàn thành bộ Sử kí 史记 vĩ đại. Trong Báo Nhậm Thiếu Khanh thư报任少卿书, Tư Mã Thiên nhắc đến ý từng định
chết nhưng không chết. Nguyên văn là:
Giả lệnh bộc phục pháp thụ tru, nhược cửu
ngưu vong nhất mao, dữ lâu nghĩ hà dĩ dị? Nhi thế tục hựu bất năng dữ tử tiết
giả thứ tỉ, đặc dĩ vi trí cùng tội cực, bất năng tự miễn, tốt tựu tử nhĩ! …..
假令仆伏法受诛, 若九牛亡一毛, 与蝼蚁何以异? 而世俗又不能与死节者次比, 特以为智穷罪极, 不能自能自免, 卒就死耳 …..
(Giả
như tôi bị xử chết, thì cũng giống như lông trên thân chín con trâu thiếu đi một
sợi, cũng như chết một con kiến trong cả bầy kiến, có khác gì?
Người đời lại không đem cái chết
của tôi sánh với người có thể tuẫn tiết, mà lại cho tôi là trí hết tội nhiều, không
thể miễn tội tử hình, cuối cùng phải đi đến con đường chết…..)
Câu “cửu ngưu vong nhất mao” 九牛亡一毛 trong Báo Nhậm Thiếu Khanh thư của Tư Mã Thiên, về sau trở thành thành ngữ “cửu ngưu nhất mao” 九牛一毛.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 31/5/2022
Nguyên tác Trung văn
CỬU NGƯU NHẤT MAO
九牛一毛
TRUNG QUỐC THÀNH NGỮ CỐ SỰ TỔNG TẬP
中国成语故事总集
(tập 1)
Chủ biên: Đường Kì 唐麒
Trường Xuân – Thời đại văn nghệ xuất bản xã, 2004