XƯNG VỊ CHỨC QUAN THỜI CỔ
- Tước 爵: Tức tước vị, tước hiệu mà hoàng đế thời cổ ban cho
quý thích công thần. Theo thuyết cũ, đời Chu có 5 tước vị là Công 公, Hầu 侯, Bá 伯, Tử 子,
- Thái sư 太师: Chỉ 2 loại chức quan.
Thứ 1:
Thời cổ gọi Thái sư 太师, Thái phó 太傅, Thái bảo 太保 là “Tam công” 三公,
sau đa phần là gia hàm của đại quan, biểu thị ân sủng mà không phải thực chức,
như Triệu Phổ 赵普, Văn Ngạn Bác 文彦博 thời Tống được
gia hàm Thái sư.
Thứ 2:
Thời cổ cũng gọi Thái tử Thái sư 太子太师, Thái tử Thái phó太子太傅, Thái tử Thái bảo太子太保là “Đông cung tam sư” 东宫三师, đều là thầy dạy
của thái tử, Thái sư là nói tắt của Thái tử Thái sư, về sau cũng dần trở thành
hư hàm.
- Thượng thư 尚书: Lúc ban đầu là viên quan nắm giữ văn thư tấu chương.
Đời Tuỳ bắt đầu đặt lục bộ, đời Đường xác định lục bộ là Lại 吏, Hộ 户, Lễ 礼, Binh 兵, Hình 刑, Công 工, mỗi bộ lấy Thượng
thư 尚书, Thị lang 侍郎làm chính phó trưởng
quan.
- Học
sĩ 学士: Thời Nguỵ Tấn là chức quan nắm giữ điển lễ, biên soạn chư sự. Từ thời
Đường về sau chỉ Hàn lâm Học sĩ 翰林学士, trở thành bí
thư, cố vấn, tham dự cơ yếu của hoàng đế, nhân đó mà cũng gọi là “nội tướng” 内相. Thời Minh Thanh Thừa chỉ 承旨,
Thị độc 侍读, Thị giảng 侍讲, Biên tu 编修, Thứ cát sĩ 庶吉士 tuy cũng là Hàn
lâm Học sĩ, nhưng địa vị và chưởng quản khác với Hàn lâm Học sĩ thời Đường Tống.
- Thượng khanh 上卿: Quan chế đời
- Đại tướng quân 大将军: Xưng hiệu tối
cao của Tướng quân 将军 thời Tiên Tần, thời Tây Hán. Như Hán Cao Tổ 汉高祖 lấy
Hàn Tín 韩信 làm
Đại tướng quân, Hán Vũ Đế 汉武帝 lấy Vệ Thanh 卫青 làm Đại tướng quân. Từ thời Nguỵ Tấn về sau dần trở
thành hư hàm mà không phải thực chức. Hai đời Minh Thanh lúc chiến tranh mới lập
chức Đại tướng quân, sau chiến tranh giải
trừ.
- Thái uý 太尉: Ban đầu là cận thị cung đình, thời Đông Hán về sau
trở thành thuộc quan của Thượng thư, thời Đường bắt đầu lấy Thị lang làm chức
phó của trưởng quan các bộ (Thượng thư) của tam sảnh (Trung thư 中书, Môn hạ 门下, Thượng thư 尚书).
- Thị trung 侍中: Nguyên là một trong gia quan ngoài chức quan chính
quy. Nhân vì thị tùng bên cạnh hoàng đế, địa vị dần cao, đẳng cấp vượt hơn Thị lang.
Từ thời Nguỵ Tấn về sau, sự thực trở thành Tể tướng.
- Lang trung 郎中: Thời Chiến Quốc là thị vệ cung đình. Từ đời Đường đến
đời Thanh trở thành viên quan cao cấp dưới Thượng thư 尚书,
Thị lang 侍郎, chia ra nắm giữ sự vụ các ti.
- Tư mã 司马: Chức quan Tư mã mà các triều đại nói đến là không giống
nhau. Thời Chiến Quốc là phó quan chưởng quản quân chính, quân phú, như ở “Hồng
Môn yến” 红门宴:
Bái Công Tả Tư mã Tào Vô Thương ngôn chi
沛公左司马曹无伤言之
(Quan Tả tư mã của Bái Công là Tào Vô Thương nói điều
đó)
Thời Tuỳ
Đường là thuộc quan của Thái thú (Thứ sử) châu quận.
- Tiết độ sứ 节度使: Thời Đường chưởng quản các tổng quản quân chính sự vụ một số châu, nguyên chỉ thiết lập ở các châu vùng biên cảnh, về sau ở nội địa cũng thiết lập, tạo thành cục diện cát cứ, nhân đó người đời gọi là “phiên trấn” 藩镇.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 06/3/2022
Nguồn
BẤT KHẢ BẤT TRI ĐÍCH 3000 CÁ VĂN HOÁ THƯỜNG THỨC
不可不知的 3.000
个文化常识
Biên soạn: Tinh Hán 星汉
Bắc Kinh: Trung Quốc Hoa Kiều xuất bản xã, 2010