TRÌ LIÊN DIỆC HỮU TỊNH ĐẦU THÌ (414)
池蓮亦有並頭時
Sen trong ao có lúc còn được chụm đầu
Tịnh đầu 並頭/并头: Tức “tịnh đầu liên” 并头莲 cũng gọi là “tịnh
đế liên” 并蒂莲, hai hoa sen cùng nở trên một cuống.
Trong Tình sử 情史 có
thuật một câu chuyện liên quan đến “tịnh đế liên”.
Vùng
Dương Châu 扬州có nhà họ Trương 张rất
giàu có. Nhà có cô con gái tên Lệ Xuân 丽春tuổi
vừa 17, nhan sắc xinh đẹp lại giỏi thi phú. Gần xa tranh nhau đến kết thân
nhưng Trương ông đang có ý chọn rể nên chưa chịu.
Trong
làng có nhà họ Tào 曹, gia cảnh nghèo khó, có người con trai tên Bích 璧, tuổi vừa 16, thông minh dĩnh ngộ lại giỏi văn từ.
Trương ông có vẻ đồng ý, nhưng nhà họ Tào tự lượng mình nghèo khó nên không dám
mở miệng. Ngày nọ nhà họ Trương mở tư thục, sai người mời sinh đến học. Sinh
vác rương đến, Lệ Xuân tại hoa viên nhìn thấy, trộm nghĩ “Được về với chàng thì
cũng thoả” . Trương ông cũng ngầm vui, để sinh trú tại gian phòng phía tây để
tiện việc học.
Hội hoa
cúc năm đó, Trương ông đăng cao, sinh ngồi nơi thư trai cảm thấy cô tịch. Trời
đã quá trưa, sinh bước ra ngoài tản bộ, ngẫu nhiên gặp Lệ Xuân. Sinh chỉnh đốn
trang phục vái chào, Lệ Xuân cũng không tránh, hai bên giao tiếp rất có lễ
nghĩa. Từ đó hai người thư từ qua lại với nhau. Trương ông sai người chọn ngày,
cho sinh ở rể.
Cuối
niên hiệu Hàm Thuần 咸淳, hải khấu xâm phạm Dương Châu, quan quân thua bại, tặc
khấu vào cướp bóc, phố xá trống không, nguy cấp đến cả nhà họ Trương, người
trong nhà tháo chạy, Sinh và Lệ Xuân chạy đến bên ao, sợ tặc khấu làm nhục đến
thân nên cả hai cùng nhảy xuống ao tự tận.
Qua năm
sau, trong ao bỗng mọc lên sen tịnh đế, hoa sắc đỏ lại rất thơm, mọi người cho
là lạ, người xem đông như chợ, sĩ đại phu làm thơ vịnh cũng nhiều, có nhiều bài
nổi tiếng, như:
Giai nhân tài tử thị tiền duyên
Bất tác thiên tiên tác thuỷ tiên
Bạch cốt bất mai hoàng nhưỡng thổ
Thanh hồn trường tẩm bích ba thiên
Sinh tiền tằng kết đồng tâm đới
Tử hậu nhưng khai tịnh đế liên
Thiên cổ phong lưu thiên cổ hận
Ân tình bất đoạn ngẫu ti khiên
佳人才子是前缘
不作天仙作水仙
白骨不埋黄壤土
清魂长浸碧波天
生前曾结同心带
死后仍开并蒂莲
千古风流千古恨
恩情不断藕丝牵
(Giai nhân tài tử vốn là duyên kiếp trước
Không làm tiên trên trời mà lại làm tiên dưới nước
Xương trắng không chôn nơi đất vàng
Hồn thơm mãi ở chốn nước biếc xanh
Lúc sống từng kết dải đồng tâm
Khi chết lại còn làm sen tịnh đế
Thiên cổ phong lưu thiên cổ hận
Ân tình như tơ sen không bao giờ đứt đoạn)
Thi từ
gom lại thành tập, gọi là Tịnh đế liên tập
并蒂莲集, đến nay vẫn còn truyền tụng.
https://zh.m.wikisource.org/zh-hans/%E6%83%85%E5%8F%B2/11
Bản diễn
Nôm “Chinh phụ ngâm diễn ca” tương truyền của Đoàn Thị
Điểm đã diễn Nôm câu 413 - 414:
Lộ liễu tằng
truyền liên lí xứ
Trì liên diệc
hữu tịnh đầu thì
(413 – 414)
Tử sen là thức
cỏ cây
Đôi hoa cùng
nở đôi cây cùng liền
(355 – 356)
Bản Chinh phụ ngâm khúc của Vân Bình Tôn Thất Lương, nxb Tân Việt, in
năm 1953 là:
LIỄU, sen là thức cỏ cây
Đôi hoa cùng sánh, đôi DÂY cùng liền
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 13/3/2022