NHẤT TỰ THIÊN KIM
Cuối thời
Chiến Quốc, đại thương nhân Lữ Bất Vi 吕不韦 đã có một món làm ăn lớn nhất trong lịch sử. Ông ta
không tiếc bỏ ra một số tiền lớn đem Dị Nhân 异人 đang làm con
tin, lập làm quốc quân nước Tần. Sau khi Dị Nhân lên làm Tần Vương, để báo đáp
ân đức của Lữ Bất Vi, đã phong Lữ Bất Vi làm Thừa tướng. Từ một thương nhân, Lữ
Bất Vi vươn lên thành một nhân vật hiển hách chỉ ở dưới một người nhưng ở trên
muôn người.
Quan
viên lớn nhỏ trong triều miệng không nói ra, nhưng trong lòng rất không phục. Lữ
Bất Vi cũng biết quá trình chính trị của mình thiển bạc, mọi người có thể âm thầm
nghị luận, ông cảm thấy việc đề cao thanh vọng là cách tốt nhất để mọi người phục. Nhưng làm thế nào
mới đề cao thanh vọng một cách nhanh chóng? Trong nhất thời nghĩ không ra biện
pháp. Vì chuyện đó mà Lữ Bất Vi đau đầu, ông triệu tập môn khách tiến hành
thương nghị. Có môn khách kiến nghị Lữ Bất Vi dẫn binh xuất chinh, tiêu diệt mấy
nước, lập chiến công hiển hách, lấy đó mà gây dựng uy tín. Có người lập tức phản
đối nói rằng:
- Biện pháp đó chỉ có trăm điều hại mà chẳng
có lấy một điều lợi, cho dù đánh thắng trận, , lúc về cũng không thể thăng
quan, bởi vì chẳng có chức vụ nào cao hơn Thừa tướng. Mà trọng yếu là mối hiểm
nguy của chiến tranh rất lớn, ai cũng không nắm chắc được phần thắng. Lỡ chiến
tranh thất lợi, kết quả sẽ ngược lại.
Có người
nói:
- Chúng ta đều biết, thanh danh của Khổng Tử 孔子rất tốt, đó là nhân vì ông ta viết bộ “Xuân Thu” 春秋; Tôn Vũ 孙武 có thể làm Đại
tướng nước Ngô, là do bởi Ngô Vương trước tiên nhìn thấy bộ “Tôn tử binh pháp” 孙子兵法. Tại sao chúng ta không viết một bộ sách? Như vậy vừa
có thể dương danh trên đời, lại có thể làm khuôn mẫu cho đời sau.
Lữ Bất
Vi cho đó là biện pháp rất tốt, bèn mệnh lệnh môn khách lập tức tổ chức người
biên soạn.
Đương
thời Lữ Bất Vi có hơn 3000 môn khách, rất nhanh chóng đã viết ra 26 quyển, 100
thiên văn chương, tên sách là Lữ Thị Xuân
Thu 吕氏春秋. Sau khi thành sách, Lữ Bất Vi sai sao chép lại toàn văn, dán trên cổng
thành Hàm Dương 咸阳, đồng thời ra bố cáo:
Ai có thể đem văn tự trong sách tăng hoặc giảm
một chữ, thậm chí sửa đổi một chữ thì sẽ thưởng ngàn lượng vàng.
Bố cáo dán rất lâu, người ta sợ quyền thế của Lữ Bất Vi, không ai tự chuốc lấy cái nhục, nhưng câu chuyện “nhất tự thiên kim” 一字千金 (một chữ đáng giá ngàn vàng) lại được lưu truyền.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 26/02/2022
Nguồn
TĂNG QUẢNG HIỀN VĂN
增广贤文
Thanh . Chu Hi Đào 周希陶 tu đính