GIA LỄ
Gia lễ 嘉礼, chủ yếu là dùng để câu thông mối quan hệ giữa người
với người. Trong Chu lễ - Xuân quan – Đại
tông bá 周礼- 春官- 大宗伯 có ghi:
Dĩ gia lễ thân vạn dân: Dĩ Ẩm thực chi lễ
thân tộc huynh đệ; dĩ Hôn quán chi lễ thân thành nam nữ, dĩ Tân xạ chi lễ thân
cố cựu bằng hữu, dĩ Hưởng yến chi lễ thân tứ phương chi tân khách, dĩ Thận phiền
chi lễ thân huynh đệ chi quốc, dĩ Hạ khánh chi lễ thân dị tính chi quốc.
以嘉礼亲万民: 以饮食之礼亲宗族兄弟; 以婚冠之礼亲成男女; 以宾射之礼亲故旧朋友; 以飨燕之礼亲四方之宾客; 以脤膰之礼亲兄弟之国; 以贺庆之礼亲易姓之国.
(Dùng Gia
lễ để thân với vạn dân: Dùng Ẩm tửu lễ và Thực lễ để thân với huynh đệ trong
tông tộc; dùng Hôn lễ và Quán lễ để nam nữ thân ái, có đức hạnh thành nhân;
dùng Tân xạ lễ để bằng hữu cố cựu thân hoà; dùng Hưởng lễ và Yến lễ để tân
khách tứ phương hoà mục khi đến triều sính; dùng Thận lễ và Phiền lễ để thân
hoà các nước huynh đệ cùng họ, dùng Khánh hạ lễ để các nước khác họ hoà mục)
Những lời đó nói rõ
những lễ nghi đó đều tốt đẹp, tràn đầy cát tường, không khí vui vẻ. Thông qua
những lễ nghi này, khiến người ta biết lễ, tuân theo lễ, mối quan hệ qua lại
vói nhau càng dung hợp hoà mục, cho nên có cách nói “Dĩ Gia lễ thân vạn dân” 以嘉礼亲万民 (lấy Gia lễ để kết thân với vạn dân).
Danh mục
gia lễ rất nhiều, trong Chu lễ 周礼 nêu 6 hạng mục,
trong đó có trong một hạng mục bao hàm 2 hạng mục. Đến nay, danh mục càng nhiều.
Theo cách nói trong
1- Ẩm thực lễ 饮食礼
Ẩm thực
lễ饮食礼là lễ nghi yến ẩm trong nội bộ tông tộc thiên tử, dùng
để dung hợp tình cảm giữa anh em trong tông tộc, nhìn chung là gặp lúc tế tự, gặp
lúc tiết xuân. Quốc quân thông qua lễ Tân xạ, Yến hưởng, cùng anh em tông tộc,
tân khách bốn phương tập trung yến ẩm, để liên lạc và gia tăng sự thân mật của
tình cảm, cho nên nói “Dĩ Ẩm thực chi lễ thân tông tộc huynh đệ” 以饮食之礼亲宗族兄弟.
Còn có loại Hương ẩm lễ 乡饮礼, là lễ nghi yến ẩm của quan địa phương kính lão tôn hiền. Trong Nghi lễ – Hương ẩm tửu lễ 仪礼 - 乡饮酒礼 có thuật rất rõ. Loại lễ nghi này đề xướng phong tục tốt đẹp kính lão, vì quốc gia tuyển chọn nhân tài, cải thiện mối quan hệ quan dân… có thể có tác dụng nhất định, cho nên các đời đều rất coi trọng.
2- Hôn quán lễ 婚冠礼
Hôn
quán lễ 婚冠礼chỉ Hôn lễ 婚礼và Quán lễ 冠礼hai loại lễ nghi, đây là nội dung trọng yếu trong lễ
nghi nhân sinh. Thời cổ, nam 20 tuổi thì đội mũ, nữ hứa gả, 15 tuổi thì cài kê,
có lễ quán kê 冠笄, biểu thị thành niên.
Những
trình bày trong
3- Tân xạ lễ 宾射礼
Tân xạ
lễ 宾射礼là một loại xạ lễ. Thời cổ, xạ lễ có 5 loại: Đại xạ 大射, Tân xạ 宾射, Yến xạ 燕射, Hương xạ 乡射, Trạch cung chi xạ 泽宫之射. Trong đó Tân xạ là khi chư hầu triều kiến thiên tử,
mọi người thi bắn tên để giúp vui trong buổi yến tiệc. Mục đích chủ yếu của xạ
lễ là để thân cận bạn bè cũ mới, cho nên nói “Dĩ Tân xạ chi lễ, thân cố cựu bằng
hữu” 以宾射之礼, 亲故旧朋友.
Trong Nghi lễ 仪礼 có 2 tiết là Đại xạ 大射và Hương xạ lễ 乡射礼, trình bày rất rõ trình tự nghi thức. Vế sau lại có loại “Đầu hồ lễ” 投壶礼, dùng tên ném vào chiếc bình, xem được nhiều hay ít để quyết định thắng thua, người thua bị phạt uống rượu, trở thành một loại lễ nghi trong yến tiệc, cũng rất được lưu hành.
4- Hưởng yến lễ
飨燕礼
Hưởng yến
lễ 飨燕礼có thể phân làm 2 loại là Hưởng lễ 飨礼 và Yến
lễ 燕燕礼. Hưởng lễ là đại yến của thiên tử, cử hành tại Thái
miếu, rất long trọng. 燕 (yến) thông với 宴 chỉ
yến hội quy mô nhỏ do thiên tử cử hành tại tẩm cung, chỉ chiêu đãi một số ít
người không bày biện lớn, chủ yếu dùng để dung hợp mối quan hệ quân thần, nó
tương đối gần với yến tiệc chiêu đãi của đời sau.
(còn tiếp)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 11/02/2022
Nguồn
TRUNG QUỐC DÂN TỤC VĂN HOÁ TINH TUÝ
中国民俗文化精粹
Chủ biên: Vương Lệ Na
Bắc Kinh: Tuyến trang thư cục, 2016.