ĐÔNG KHỨ PHONG YÊN THẢM BẤT KHAI (333)
東去峰煙慘不開
Nơi phía đông mù mịt khói lửa chiến tranh bi thảm
Phong yên 峰煙 (viết đúng
là烽煙/烽烟): Cũng như “phong hoả” 烽火,
tức khói lửa báo hiệu chiến tranh. Thời cổ, nơi biên giới xây những “phong hoả
đài” 烽火台, nếu có chiến tranh sẽ đốt lửa báo hiệu. Đây là cách
thông tin quân sự trọng yếu nơi biên giới. Lúc nguy cấp, ban ngày nổi khói gọi
là “phong” 烽, ban đêm đốt lửa gọi là “toại” 燧. Trong Đông Chu
liệt quốc 东周列国, hồi thứ 2 có đoạn:
Quách Thạch Phủ hiến kế viết: “Tiên vương
tích niên nhân Tây nhung cường thịnh, khủng bỉ nhập khấu, nãi vu Li sơn chi hạ,
trí yên đông nhị thập dư sở, hựu trí đại cổ sổ thập giá. Đản hữu tặc khấu, ư khởi
lang yên, trực xung tiêu hán, phụ cận chư hầu, phát binh tương cứu, hựu minh khởi
đại cổ, thôi toản tiền lai. Kim sổ niên dĩ lai, thiên hạ thái bình, phong hoả
giai tức. Ngô chủ nhược yếu vương hậu khải xỉ, tất tu đồng hậu du ngoạn Li sơn,
dạ cử phong yên, chư hầu viện binh nãi chí. Chí nhi vô khấu, vương hậu tất tiếu
vô nghi hĩ.”
虢石父献计曰: “先王昔年因西戎强盛, 恐彼入寇, 乃于骊山之下, 置烟墩二十余所, 又置大鼓数十架. 但有贼寇, 於起狼烟, 直冲霄汉, 附近诸侯发兵相救, 又鸣起大鼓, 催趱前来. 今数年以来, 天下太平, 烽火皆熄. 吾主若要王后启齿, 必须同后游玩骊山, 夜举烽烟, 诸侯援兵必至. 至而无寇, 王后必笑无疑矣.
(Quách
Thạch Phủ hiến kế, nói rằng: “Ngày trước Tiên vương nhân vì rợ Tây nhung hùng mạnh,
sợ chúng xâm lấn, nên tại Li sơn lập hơn 20 ụ phong hoả đài, lại đặt mấy chục
chiếc trống lớn. Chỉ khi nào có tặc khấu đến xâm lấn mới nổi lửa lên, khói xông
thẳng lên trời cao, chư hầu gần đó trông thấy sẽ phát binh đến cứu, lại nổi trống
lớn để thúc giục tiến đến. Đã mấy năm nay, thiên hạ thái bình, phong hoả đều tắt
không dùng đến. Ngài nếu muốn làm cho vương hậu mở miệng cười, ngài nên cùng với
vương hậu dạo chơi nơi Li sơn, đêm đến nổi lửa lên, viện binh của chư hầu tất đến.
Đến mà không có tặc khấu, vương hậu sẽ cười là chắc.”)
https://baike.baidu.com/item/%E7%83%BD%E7%83%9F/8596108
Với từ “phong yên”, bản Chinh phụ ngâm Hán Nôm hợp tuyển viết là
chữ 峰 (bộ
sơn 山). Bản của Vân Bình Tôn Thất Lương, nxb Tân Việt, in
năm 1953 in đúng là chữ 烽 (bộ hoả 火).
Câu
333 bản diễn Nôm “Chinh phụ ngâm diễn ca”
tương truyền của Đoàn Thị Điểm là:
Khói mù nghi ngút ngàn khơi (283)
Huỳnh Chương Hưng
Quy
Nhơn 05/12/2021