景公所爱马死欲诛圉人晏子谏
(其二)
晏子数之曰: “尔罪有三:
-
公使汝养马而杀之, 当死罪一也.
- 又杀公之所最善马, 当死罪二也.
- 使公以一马之故而杀人, 百姓闻之, 必怨吾君; 诸侯闻之, 必轻吾国. 汝杀公马, 使怨积于百姓, 兵弱于邻国, 当死罪三也. 今以属狱.”
公喟然叹曰: “夫子释之! 夫子释之! 勿伤吾仁也.”
(晏子春秋)
CẢNH
CÔNG SỞ ÁI MÃ TỬ DỤC TRU NGỮ NHÂN
ÁN
TỬ GIÁN
(kì nhị)
Án Tử sổ chi viết: “Nhĩ tội hữu tam:
- Công sử nhữ dưỡng mã nhi sát chi,
đáng tử tội nhất dã.
- Hựu sát công chi sở tối thiện mã,
đáng tử tội nhị dã.
- Sử công dĩ nhất mã chi cố nhi sát
nhân, bách tính văn chi, tất oán ngô quân; chư hầu văn chi, tất khinh ngô quốc.
Nhữ sát công mã, sử oán tích vu bách tính, binh nhược vu lân quốc, đáng tử tội
tam dã. Kim dĩ thuộc ngục.”
Công vị nhiên thán viết: “Phu tử thích
chi! Phu tử thích chi! Vật thương ngô nhân dã.”
(Án Tử Xuân Thu)
CON NGỰA MÀ
CẢNH CÔNG YÊU QUÝ CHẾT
CẢNH CÔNG MUỐN GIẾT NGƯỜI NUÔI NGỰA, ÁN
TỬ CAN GIÁN
(kì 2 – hết)
Án Tử kể
tội người nuôi ngựa rằng: “Ngươi có ba tội đáng chết:
- Vị
quân chủ sai ngươi nuôi ngựa thế mà ngươi lại giết chết ngựa, đó là tội đáng chết
thứ nhất.
- Ngựa
mà ngươi giết là con ngựa mà vị quân chủ thích nhất, đó là tội đáng chết thứ
hai.
Để cho
vị quân chủ vì một con ngựa mà giết người, bách tính mà nghe được, nhất định sẽ
oán hận vị quân chủ của chúng ta; chư hầu mà nghe được, nhất định sẽ khinh nước
chúng ta. Ngươi nuôi chết con ngựa của vị quân chủ, khiến bách tính tích chứa
oán hận, khiến quân đội yếu hơn lân quốc, đó là tội đáng chết thứ ba. Nay giao
ngươi cho ngục lại trị tội.”
Cảnh Công than, nói rằng: “Tiên sinh tha cho nó đi! Tiên sinh tha cho nó đi! Đừng để nhân vì chuyện đó mà làm tổn hại đến lòng nhân từ của ta.”
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 11/11/2021
Nguồn
ÁN TỬ XUÂN THU
晏子春秋
Dịch chú: Trần Đào 陈涛
Trung Hoa thư cục, 2007.