ĐIỂU PHẢN CAO THUNG (255)
鳥返高舂
Chiều tối đàn chim bay về
Cao thung 高舂: Tức lúc chiều tối. Điển xuất từ Hoài Nam Tử - Thiên văn huấn 淮南子 - 天文训:
Nhật chí vu Uyên Ngu, thị vi cao thung;
chí vu Liên Thạch, thị vi hạ thung.
日至于渊虞, 是为高舂; 至于连石, 是为下舂
(Mặt trời
đến vị trí Uyên Ngu, là cao thung, đến Liên Thạch là hạ thung.)
Cao Dụ 高诱 chú
rằng:
Cao thung, thời gia Tuất, dân xác thung
thời dã.
高舂, 时加戌, 民确舂时也
(Cao thung là đến giờ Tuất, lúc người dân giã gạo)
https://baike.baidu.com/item/%E9%AB%98%E8%88%82/5100054
Hồ Tử 胡仔 đời
Tống trong Thiều Khê ngư ẩn tùng thoại hậu
tập – Đường nhân tạp kí thượng 苕溪渔隐丛话后集 - 唐人杂记上 có nói:
Nhân đa bất tri tịch dương thung vi hà đẳng
ngữ, dư khảo chi “Hoài Nam Tử” viết:
“Nhật kinh ư Tuyền Ngung, thị vị cao thung, đốn ư Liên Thạch, thị vị hạ
thung.”
Tuyền Ngung diệc tác Uyên Ngu, dữ Liên Thạch cụ vị địa danh.... Diệc tỉnh
tác “tịch thung”.
人多不知夕阳舂为何等语, 予考之 “淮南子” 曰:
“日经於泉隅, 是谓高舂, 顿於连石, 是谓下舂.”
泉隅亦作渊虞, 与连石具为地名..... 亦省作 “夕舂”.
(Người
ta đa phần không biết vì sao có cách nói tịch dương thung. Ta khảo điều đó qua “Hoài
Nam Tử”, nói rằng:
“Mặt trời
đi qua Tuyền Ngung, gọi là cao thung, dừng lại một chút ở Liên Thạch, gọi là hạ
thung.”
Tuyền
Ngung cũng nói là Uyên Ngu, cùng với Liên Thạch đều là địa danh..... Cũng nói tắt là “tịch thung”.)
https://baike.baidu.com/item/%E5%A4%95%E9%98%B3%E8%88%82/3652393
“Hạ
thung” là lúc mặt trời lặn.
Câu 255 này và cả câu 256:
Lộ hạ đê tùng
露下低叢
bản diễn Nôm “Chinh
phụ ngâm diễn ca” tương truyền của Đoàn Thị Điểm là:
Chòm tuyết phủ bụi chim khua (219)
Bản Chinh phụ ngâm khúc của Vân Bình Tôn Thất Lương, nxb Tân Việt, in
năm 1953 là:
GIỌT SƯƠNG phủ bụi chim GÙ
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 02/10/2021