KIẾN NHẠN UỔNG
NHIÊN TƯ TÁI BẠCH (208)
見雁枉然思塞帛
Thấy chim nhạn bay về nhưng lại uống công chờ thư nơi biên tái
Câu này điển xuất từ “Nhất nhạn thư” 一雁书.
Theo Hán thư – Tô Vũ
truyện 汉书 - 苏武传: Thời Hán Vũ Đế, Tô Vũ đi sứ Hung nô bị giữ lại. Hung
nô nhiều lần uy hiếp dụ dỗ muốn ông đầu hàng nhưng ông không bằng lòng, bị đưa
đến Bắc Hải 北海chăn dê. Trải qua 19 năm gian khổ, Tô Vũ vẫn bất khuất.
Thời Hán Chiêu Đế 汉昭帝, nhà Hán và Hung nô nghị hoà, triều đình đòi trả Tô
Vũ về, nhưng Hung nô nói dối là Tô Vũ đã chết. Sau sứ giả triều Hán lại đến
Hung nô, Thường Huệ 常惠là tuỳ viên cùng đi sứ Hung nô với Tô Vũ đang đêm lén
gặp Hán sứ trình bày rõ sự việc, bảo Hán sứ nói với Thiền vu rằng:
Thiên tử có bắn được con chim nhạn trong vườn Thượng
Lâm 上林, nơi chân chim có buộc một phong thư viết
trên tấm lụa, cho biết cả nhóm Tô Vũ hiện đang ở nơi đầm hoang.
Hán sứ cả mừng,
làm theo lời Thường Huệ, trách Thiền vu. Thiền vu nhìn tả hữu thất kinh, tạ lỗi
với Hán sứ, nói rằng nhóm người Tô Vũ hãy còn sống. Nhân đó Tô Vũ được trả về.
Lúc Tô Vũ đi sứ chỉ mới 40 tuổi, bị giam ở Hung nô 19 năm,
tóc râu đều đã bạc. Ngày về lại Trường An 长安,
dân chúng đổ ra nghinh đón, Tô Vũ trong tay vẫn cầm cây cờ tiết đã rụng sạch,
ai nấy đều cảm động, khen ngợi ông là bậc đại trượng phu khí tiết.
http://www.hudong.com/wiki/%E3%80%8A%E8%8B%8F%E6%AD%A6%
https://baike.baidu.com/item/%E4%B8%80%E9%9B%81%E4%B9%A6/3066042
Về sau, người ta thường dùng “nhạn tín” 雁信, “nhạn thư” 雁书, “nhạn bạch” 雁帛 để chỉ thư tín.
Câu 208 này, bản diễn Nôm “Chinh phụ ngâm diễn ca” tương truyền của
Đoàn Thị Điểm là:
Thấy nhàn luống tưởng thư phong (179)
Huỳnh Chương Hưng
Quy
Nhơn 10/9/2021