CHIÊU ĐÃI MÓN “TỨ THÁI NHẤT
THANG”
LÀ MỚI CÓ HAY TỪ THỜI CỔ ĐÃ CÓ
“Tứ thái nhất thang” 四菜一汤 (4
món rau 1 món canh) là nói về buổi chiêu đãi, cách nói này từ đâu mà ra?
Tương
truyền, sau khi Chu Nguyên Chương 朱元璋lên làm hoàng đế,
không thay đổi tác phong kiệm ước như lúc ban đầu. Ông vốn xuất thân bần hàn,
thường vi phục xem xét dân tình. Sau mấy lần xuất tuần, Chu Nguyên Chương phát
hiện, các quan dối trên lừa dưới, xa xỉ cùng cực, còn bách tính lại sống cuộc sống
nghèo khổ trà thô cơm nhạt. Để thay đổi hiện tượng:
Chu môn tửu nhục xú
Lộ hữu đống tử cốt
朱门酒肉臭
路有冻死骨
(Cửa son rượu thịt ê hề dư thừa đến nỗi bốc mùi hôi
Thế mà bên đường lại có những bộ xương chết vì đói rét)
Chu Nguyên Chương quyết định chỉnh trị phong khí quan
trường.
Sau khi
bàn bạc với Mã hoàng hậu, Chu Nguyên Chương trong bữa tiệc mừng sinh nhật của
Mã hoàng hậu đã chuẩn bị bài văn. Trong bữa tiệc sinh nhật ngày hôm đó, văn võ
cả triều mang kì trân dị bảo đến chúc mừng. Đợi mọi người ngồi vào chỗ, Chu
Nguyên Chương cho mang thức ăn đến. Nhìn món đầu tiên mà cung nữ mang đến, Chu
Nguyên Chương nói rằng:
- Thường ăn củ cải để điều hoà hơi thở, hi vọng
chúng khanh ăn món củ cải để thuận ứng lòng dân, vì dân mà mưu cầu hạnh phúc.
Nói
xong ông khởi đầu ăn món củ cải sắt sợi. Cung nữ mang lên món thứ hai, Chu
Nguyên Chương buông đũa xuống nói rằng:
- Rau hẹ tượng trưng cho trường cửu, chúc nguyện
sự thống trị của triều Minh chúng ta vững vàng yên ổn, trường trị cửu an.
Nói xong,
các quan viên lần lượt nâng đũa gắp.
Lúc
này, cung nữ mang đến hai bát cải xanh, Chu Nguyên Chương chỉ vào đó nói rằng:
- Hai bát rau xanh thơm như nhau, hai ống tay
áo của các khanh đầy gió mát (Lưỡng tụ thanh phong 两袖清风). (1)
Các
quan viên đành ăn để lấy lòng hoàng đế.
Một lát
sau, Chu Nguyên Chương nhìn thấy cung nữ tay bưng chén canh đậu hủ với hành, liền
buông đũa nói rằng:
- Ban đầu, thôn phụ chỉ một chén canh trân
châu phỉ thuý bạch ngọc đã cứu được sinh mệnh của ta, làm người chớ có quên gốc,
nay ta dùng “tứ thái nhất thang” để chúc mừng hoàng hậu. Từ nay về sau, các
khanh nên bắt chước theo đó, mời khách dùng cơm phải lấy “tứ thái nhất thang”
làm tiêu chuẩn. Ai mà trái với quy tắc sẽ bị nghiêm trị không tha.
Các đại
thần sau khi nghe xong, lập tức hiểu rõ Chu Nguyên Chương trong quả hồ lô bán
thuốc gì. Hoàng đế hạ lệnh, bề tôi nào dám không tuân theo.
Từ đó, “tứ thái nhất thang” trở thành đạo đãi khách chốn quan trường.
Chú của người
dịch
1- Lưỡng tụ
thanh phong 两袖清风: Gió mát hai ống tay áo, cũng nói là “lưỡng tụ hàn” 两袖寒.
Vu
Khiêm 于谦ở bài Nhập kinh
thi 入京诗viết rằng:
Quyên mạt, ma cô, dữ tuyến hương
Bổn tư dân dụng phản vi ương
Thanh phong lưỡng tụ triều thiên khứ
Miễn đắc lư diêm thoại đoản trường
绢帕磨菇与线香
本资民用反为殃
清风两袖朝天去
免得闾阎话短长
(Khăn lụa, nấm và tuyến hương
Vốn là những thứ mà người dân hưởng dụng, nhưng vì bọn
quan tham vơ vét để dâng nạp nên đã gây ra tai hoạ
Ta vào triều kiến thiên tử chẳng mang theo thứ gì chỉ
có hai ống tay áo đầy gió
Tránh được xóm làng dị nghị lời ra tiếng vào.)
(http://www.exam58.com/mingshi/12759.html)
Thành ngữ “lưỡng tụ thanh phong” hoặc “thanh phong lưỡng tụ”, “lưỡng tụ hàn” dùng để ví quan lại cực kì liêm khiết.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 13/9/2021
Nguyên tác Trung văn
Trong quyển
THÚ VỊ VĂN HOÁ TRI THỨC ĐẠI TOÀN
趣味文化知识大全
Thanh Thạch 青石 biên
soạn
Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã,
2013