TAM XÍCH KIẾM,
NHẤT NHUNG YÊN (111)
三尺劍, 一戎鞍
Ba thước kiếm, một nhung yên
Tam xích kiếm 三尺劍 / 三尺剑: Kiếm thời cổ dài 3 xích cho nên có tên gọi như thế.
Trong Sử kí – Cao Tổ
bản kỉ 史记 - 高祖本纪 có câu:
Ngô dĩ bố y đề
tam xích kiếm thủ thiên hạ, thử phi thiên mệnh hồ?
吾以布衣提三尺剑取天下, 此非天命乎?
(Ta vốn xuất
thân áo vải cầm ba thước kiếm lấy được thiên hạ, há đó chẳng phải là mệnh trời
sao?)
Trong bài Trùng kinh
Chiêu Lăng 重经昭陵 của Đỗ Phủ 杜甫 có câu:
Phong trần
tam xích kiếm
Xã tắc nhất
nhung y
风尘三尺剑
社稷一戎衣
(Trong chiến loạn tay cầm tam xích kiếm
Khoác nhung y mà có được xã tắc)
https://baike.baidu.com/item/%E4%B8%89%E5%B0%BA%E5%89%91
Nhất nhung yên 一戎鞍: Một yên ngựa.
Trong Thượng thư – Vũ
thành 尚书 - 武成 có
câu:
Nhất nhung y, thiên hạ định
一戎衣,天下定
Và
trong Trung dung 中庸:
Vũ Vương toản Thái Vương, Vương Quý, Văn
Vương chi tự, nhất nhung y nhi hữu thiên hạ.
武王纘大王, 王季, 文王之緒, 壹戎衣而有天下
https://baike.baidu.com/item/%E4%B8%80%E6%88%8E%E8%A1%A3/2627924
Theo Lễ kí dịch giải 禮記譯解, 壹戎衣 (nhất
nhung y) tức 殪戎殷 (ế nhung Ân) trong Thượng thư - Khang cáo 尚書 - 康誥, chữ 壹 thông
với chữ 殪; còn 衣 (y) theo Trịnh
Huyền 鄭玄, đọc như 殷 (ân). Như vậy câu trên dịch là
Vũ Vương kế thừa công nghiệp của Thái Vương,
Vương Quý, Văn Vương, diệt nhà Ân mà chiếm lấy thiên hạ.
(Lễ kí dịch giải 禮記譯解 Vương Văn Cẩm
dịch giải, tập Hạ. Bắc Kinh: Trung Hoa thư cục, 2007)
Về sau
phiếm xưng dùng binh tác chiến là “nhất nhung y” 一戎衣. Như Đỗ Phủ 杜甫trong bài Trùng kinh Chiêu Lăng 重经昭陵 có câu:
Phong trần
tam xích kiếm
Xã tắc nhất
nhung y
风尘三尺剑
社稷一戎衣
(Trong chiến loạn tay cầm tam xích kiếm
Khoác nhung y mà có được xã tắc)
https://baike.baidu.com/item/%E4%B8%89%E5%B0%BA%E5%89%91
Có lẽ tác giả Đặng Trần Côn
liên tưởng đến câu 2 câu trong bài Trùng kinh Chiêu Lăng 重经昭陵 này.
Câu 111 này, bản diễn Nôm “Chinh phụ ngâm diễn ca” tương truyền của
Đoàn Thị Điểm là:
Ba thước gươm một bó nhung yên (106)
Trong Chinh phụ ngâm khúc của Vân Bình Tôn Thất Lương, nxb Tân Việt, in
năm 1953 là:
Ba thước gươm một CỖ nhung yên
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 07/8/2021