“BỒ BẢN” HAY “BỒ PHẢN”
Tương truyền, Cao Bá Quát có hai câu mà theo các tư liệu trên mạng đều
ghi rằng:
Bình Dương Bồ Bản vô Nghiêu Thuấn
Mục Dã Minh Điều hữu Võ Thang
Trong Trung Quốc văn hoá yếu lược 中国文化要略
của Trình Dụ Trinh 程裕祯 liên quan đến Bình Dương 平阳 và Bồ
Phản 蒲坂có ghi:
Nghiêu kế vị hậu kiến đô vu Bình Dương (kim
Sơn Tây tỉnh Lâm Phần thị)
尧继位后, 建都于平阳 (今山西省临汾市)
Đế Nghiêu sau khi kế vị kiến
đô tại Bình Dương (nay là thành phố Lâm Phần tỉnh Sơn Tây)
Tha kế vị hậu, kiến đô Bồ Phản (tại kim Sơn
Tây tỉnh Vĩnh Tế thị)
他继位后, 建都于蒲坂 (在今山西省永济市)
Ông ấy (Đế Thuấn) sau khi kế vị, kiến
đô tại Bồ Phản (nay là thành phố Vĩnh Tế tỉnh Sơn Tây)
(Theo Trung Quốc văn hoá yếu lược中国文化要略 của Trình
Dụ Trinh程裕祯Bắc Kinh: Ngoại ngữ giáo học dữ nghiên cứu xuất bản
xã, 2017)
Mục Dã 牧野: Nơi Chu Vũ Vương 周武王 khởi binh diệt
Thương Trụ 商纣 (nay là thành phố Vệ Huy 卫徽 tỉnh Hà
https://baike.baidu.com/item/%E7%89%A7%E9%87%8E%E5%A4%A7%E6%88%98
Minh Điều 鸣条: Nơi Thương Thang 商汤khởi
binh diệt Hạ Kiệt 夏桀 (nay là phía tây huyện Hạ 夏 tỉnh Sơn Tây 山西)
https://baike.baidu.com/item/%E9%B8%A3%E6%9D%A1%E4%B9%8B%E6%88%98
Về âm Hán Việt
của chữ 坂.
- Theo Khang Hi tự điển
Chữ坂 bính âm fǎn
Quảng vận 廣韻, Tập vận 集韻, Vận hội 韻會đều phiên thiết là 甫遠 (phủ viễn). Âm 反 (phản).
Và ghi
rằng:
Hựu địa danh. Bồ Phản, tại Bồ Thành đông. “Đế
Vương thế kỉ”: Thuấn đô Bồ Phản.
又地名. 蒲坂,
在蒲城東 “帝王世紀”: 舜都蒲坂.
(Và là
địa danh. Bồ Phản, tại phía đông Bồ Thành, Trong “Đế vương thế kỉ” có ghi: Ông
Thuấn kiến đô tại Bồ Phản).
(“Khang Hi tự điển”, Hán ngữ đại
từ điển xuất bản xã, 2003, trang 156)
- Hán Việt tự điển của Thiều Chửu, chữ 坂 cũng có âm đọc là “phản”.
- Từ điển Hán Việt văn ngôn dẫn chứng của Nguyễn Tôn Nhan chữ 坂 cũng có âm đọc là “phản”.
Một tư liệu mạng ghi rằng:
Năm 1854, Cao Bá Quát đổi ra làm Giáo Thụ ở
Quốc Oai (một phủ ở biên giới tỉnh Sơn Tây). Ông mưu phản, giao kết với đầu mục
đảng kín là Nguyễn Kim Thanh, nhằm phù Lê Duy Cự (hậu duệ nhà Lê) làm minh chủ,
để lật đổ Tự Đức và nhà Nguyễn. Tháng 10 năm ấy, khởi nghĩa ở Mỹ Lương, trên cờ
hiệu ông đề hai hàng chữ:
Bình Dương Bồ Bản vô Nghiêu Thuấn
Mục Dã Minh Điều hữu Võ Thang
http://rousseaustudies.free.fr/articleCaoBaQua.html
Có tư
liệu là “Mục Dã Minh Điền”.
http://www.daichung.com/108/09_caobaquat.shtm
Có tư liệu ghi chữ Hán: Minh Điều 明條, Bồ Bản 蒲版.
https://nhantu.net/TonGiao/TrungDungTanKhao/Phuluc10.htm
Theo tôi, hai câu đó viết ra chữ Hán (phồn thể) và phiên âm là:
平陽蒲坂無堯舜
牧野鳴條有武湯
Bình Dương Bồ Phản vô Nghiêu Thuấn
Mục Dã Minh Điều hữu Vũ Thang
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 12/7/2021