TÍNH MỆNH KHINH NHƯ THẢO (97)
姓命輕如草
Xem tính mạng nhẹ như cỏ rác
Thành
ngữ Trung Quốc có câu “Thảo gian nhân mạng” 草菅人命 ý nói xem tính
mạng của con người như cỏ dại, tuỳ ý tàn hại. Thành ngữ này xuất phát từ Giả Nghị truyện 贾谊传 trong Hán thư 汉书.
Lúc Tần
Thuỷ Hoàng 秦始皇 tại
thế đã chọn Triệu Cao 赵高 làm thấy dạy cho con mình là Hồ Hợi 胡亥. Triệu Cao hiểm độc tàn nhẫn, dạy Hồ Hợi những thủ đoạn
nào là xẻo mũi, cắt gân, thậm chí diệt cả ba tộc, khiến Hồ Hợi nảy sinh tâm lí
tàn khốc bạo ngược. Triệu Cao tìm cách xách động Hồ Hợi đoạt ngôi vị, vì thế
ban kiếm lệnh giết Phù Tô 扶苏, bức tử danh tướng
Mông Điềm 蒙恬, giết đại thần Mông Nghị 蒙毅,
diệt trừ công tử công chúa 20 người. Lí Tư 李斯 hùa theo để lấy
lòng Hồ Hợi, kiến nghị dung hình phạt nặng để trách tội đại thần, đồng thời để
Hồ Hợi ra pháp lệnh “thuế dân thâm giả vi danh lại” 税民深者为名吏 (thu thuế dân nặng
là kẻ lại tốt), “sát nhân chúng giả vi trung thần” 杀人众者为忠臣 (giết người nhiều
là trung thần). Với hình phạt tàn bạo nghiêm khắc, người bị hình phạt nơi nào
cũng có, thủ cấp bị chặt chất như núi. Bách tính lo sợ, tông thất tự nguy, quân
khởi nghĩa nổi lên như ong, triều Tần cuối cùng đi đến chỗ diệt vong.
Trong Hán thư 汉书có nói, Giả Nghị 贾谊 đời Hán lúc làm
Lương Hoài Vương Thái phó 梁怀王太傅 (chức quan phụ đạo thái tử), dâng lên Hán Văn Đế 汉文帝 tấu sớ, gọi là “Trị an sách” 治安策,
trong đó có viết:
Cố Hồ Hợi kim nhật tức vị minh nhật xạ nhân,
trung gián giả vị chi phỉ báng, thâm kế giả vị chi yêu ngôn, kì thị sát nhân
nhược ngải thảo gian nhiên.
故胡亥今日即位明日射人, 忠谏者谓之诽谤, 深计者谓之妖言, 其视杀人若刈草菅然.
(Cho
nên Hồ Hợi hôm nay lên ngôi ngày mai đã giết người, trung thần can gián thì cho
là phỉ báng, người dâng kế sách hay thì bảo là yêu ngôn, xem việc giết mạng người
như cắt cỏ dại vậy.)
Người đời
sau đem những lời đó giản hoá thành “thảo gian nhân mạng” 草菅人命, hình dung kẻ thống trị tàn bạo, tuỳ tiện giết người.
http://www.yuwenmi.com/baike/1080766.html
Câu 96 và 97 trong Chinh phụ
ngâm:
Cổ lai chinh
chiến nhân
Tính mệnh
khinh như thảo
古來征戰人
姓命輕如草
Ý nói những người đi chinh chiến, tính mạng của họ bị
xem nhẹ như cỏ rác.
Bản Chinh
phụ ngâm Hán Nôm hợp tuyển, và bản Chinh
phụ ngâm của Vân Bình Tôn Thất Lương ở câu 97 này, từ “tính mệnh (mạng)” phần
chữ Hán đều ghi là 姓命. Đúng ra phải là 性命.
Câu 97 này, bản diễn Nôm “Chinh phụ ngâm diễn ca” tương truyền của
Đoàn Thị Điểm là:
Nhẹ xem tính mệnh như màu cỏ cây (92)
Huỳnh Chương
Hưng
Quy Nhơn 26/7/2021