GIAN NAN THUỲ
VỊ HOẠ CHINH PHU (87)
艱難誰為畫征夫
Qua gian nan, ai vẽ tượng cho chinh phu
Câu này lấy điển từ Kì Lân các 麒麟阁,
nơi treo tranh tượng các công thần thời Tây Hán. Kì Lân các toạ lạc trong cung
Vị Ương 未央 chủ
yếu dùng để tàng trữ tư liệu ghi chép các đời cùng những văn kiện lịch sử bí mật.
Vào khoảng năm Nguyên Thú 元狩, Hán Vũ Đế 汉武帝 săn
được một con kì lân nên đã đặt tên gác như thế. Năm Cam Lộ 甘露 thứ
3 (năm 51 trước công nguyên), nhân vì Hung Nô quy hàng triều Hán, Hán Tuyên Đế
Lưu Tuân 汉宣帝刘询 nhớ
lại những bề tôi có công ngày trước đã phò tá, bèn sai người hoạ hình 11 vị
công thần treo trong Kì Lân các để tỏ ý kỉ niệm và biểu dương, xưng là Kì Lân
các thập nhất công thần麒麟阁十一功臣.
https://baike.baidu.com/item/%E9%BA%92%E9%BA%9F%E9%98%81/10169820
Đời sau có Vân Đài các 云台阁 và Lăng Yên các
凌烟阁.
Vân Đài các 云台阁. Thời Hán Quang Vũ
Đế Lưu Tú 汉光武帝刘秀 có
28 vị đại tướng công lao lớn nhất, năng lực mạnh nhất giúp ông trùng hưng giang
sơn, kiến lập chính quyền Đông Hán. Năm Vĩnh Bình 永平 thứ 3 nhà Đông
Hán (năm 60), Hán Minh Đế Lưu Trang 汉明帝刘庄 sai người hoạ hình 28 vị đại tướng treo trong Vân Đài
các, xưng là Vân Đài nhị thập bát tướng 云台二十八将.
https://baike.baidu.com/item/%E4%BA%91%E5%8F%B0%E4%BA%8C%E5%8D%81%E5%85%AB%E5%B0%86/4191084
Lăng Yên các 凌烟阁. Năm Trinh Quán 贞观 nhà Đường, để kỉ niệm các công thần lúc ban đầu cùng
phò tá giành lấy thiên hạ, Đường Thái Tông 唐太宗sai
hoạ gia Diêm Lập Bản 阎立本hoạ tượng 24 vị
công thần treo trong Lăng Yên các, xưng là Lăng Yên các nhị thập tứ công thần凌烟阁二十四公臣.
Trong Tái hạ khúc 塞下曲 (bài 3) của Lí Bạch 李白có
câu:
Công thành hoạ
Lân các
功成画麟阁
(Công đã thành hoạ tượng treo trong Kì Lân các)
Theo ý riêng, cả 2 câu 86 và 87:
Cẩm trướng
quân vương tri dã vô
Gian nan thuỳ
vị hoạ chinh phu
錦帳君王知也無
艱難誰為畫征夫
ý nói: Quân vương nơi trướng gấm có biết đến nỗi
gian lao vất vả của các chiến sĩ, có ghi nhớ công lao của họ không?
Câu 87 này, bản diễn Nôm “Chinh phụ ngâm diễn ca” tương truyền của
Đoàn Thị Điểm là:
Trạng chinh phu ai vẽ cho nên (82)
Trong Chinh phụ ngâm khúc của Vân Bình Tôn Thất Lương, nxb Tân Việt, in
năm 1953 là:
Mặt chinh phu ai vẽ cho nên
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 19/7/2021