ĐEM TÌNH CẦM
SẮT ĐỔI RA CẦM CỜ (3110)
Cầm sắt 琴瑟 : cũng
nói là “sắt cầm” 瑟琴 tên
hai loại nhạc khí thời cổ. Tương truyền Phục Hi 伏羲
phát minh ra đàn cầm đàn sắt. Cả hai loại đàn này đều dùng gỗ ngô đồng làm
thành. Lúc ban đầu đàn cầm có 5 dây, sau đổi thành 7 dây; đàn sắt có 25 dây. Mục
đích người xưa chế tạo và sử dụng đàn cầm dàn sắt là để thuận hoà khí âm dương
và thuần khiết nhân tâm.
https://baike.baidu.com/item/%E7%90%B4%E7%91%9F
Bài Quan thư 關雎 ở Chu Nam 周南 trong
Kinh Thi có câu:
Yểu điệu thục nữ
Cầm sắt vĩ chi
窈窕淑女
琴瑟友之
(Người con gái dịu
dàng xinh đẹp kia
Ta gảy đàn cầm đàn sắt để kết bạn với nàng)
Và bài Đường đệ 棠棣 ở phần
Tiểu nhã 小雅 trong
Kinh Thi cũng có câu:
Thê tử hảo hợp
Như cổ sắt cầm
妻子好合
如鼓瑟琴
(Vợ con hoà hợp
Như gảy đàn sắt đàn cầm)
“Cầm sắt”
hoặc “sắt cầm” được dùng để chỉ vợ chồng.
“Cầm cờ”: tức đàn và cờ.
Chàng dù nghĩ
đến tình xa
Đem tình cầm sắt đổi ra cầm cờ
(“Truyện Kiều” 3109 – 3110)
Ai ngờ lại họp
một nhà
Lọ là chăn gối
mới ra sắt cầm
(“Truyện Kiều” 3177 – 3178)
Cầm cờ: Đàn và cờ, còn nói là cầm kỳ theo âm Hán Việt. Tình cầm
cờ là tình bạn đối lập với tình cầm sắt là tình vợ chồng.
(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội,
Hà Nội – 1989)
Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích,
ghi rằng:
Cầm sắt
là vợ chồng, cầm kỳ là bầu bạn
(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960)
Xét: Bản “Kim Vân Kiều”
(Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích, câu 3110 là:
Đem tình cầm sắt đổi ra cầm KỲ
Bản “Tư liệu Truyện Kiều - Bản Duy Minh Thị 1872” do GS Nguyễn Tài Cẩn
phiên Nôm, câu 3109 là:
Chàng dù nghĩ đến GẦN xa
(Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, 2002)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 06/6/2021