曹二媳妇
佃户曹二妇悍甚, 动辄诃詈风雨, 诟谇鬼神. 乡邻里闾, 一语不合, 即揎袖露臂, 携二捣衣杵, 奋呼跳掷如虓虎. 一日, 乘阴雨出窃麦. 忽风雷大作, 巨雹如鹅卵, 已中伤仆地. 忽风卷一五斗栲栳堕其前, 顶之得不死. 岂天亦畏其横欤? 或曰: “是虽暴戾, 而善事其姑. 每与人斗, 姑叱之, 辄弭伏. 姑批其颊, 亦跪而受.”然则遇难不死, 有由矣. 孔子曰: “夫孝, 天之经, 地之义也.”岂不然乎 (纪昀 - 阅微草堂笔记)
Phiên âm
TÀO
NHỊ TỨC PHỤ
Điền hộ Tào Nhị phụ hãn thậm, động triếp
ha lị phong vũ, cấu tuý quỷ thần. Hương lân lí lư, nhất ngữ bất hợp, tức tuyên
tụ lộ tí, huề nhị đảo y chử, phấn hô khiêu trịch như hao hổ. Nhất nhật, thừa âm
vũ xuất thiết mạch. Hốt phong lôi đại tác, cự bão như nga noãn, dĩ trúng thương
phó địa. Hốt phong quyển nhất ngũ đấu khảo lão đoạ kì tiền, đính chi đắc bất tử.
Khởi thiên diệc uý kì hoạnh dư? Hoặc viết: “Thị tuy bạo lệ, nhi thiện sự kì cô.
Mỗi dữ nhân đấu, cô sất chi, triếp nhĩ phục. Cô phê kì giáp, diệc quỵ nhi thụ.”
Nhiên tắc ngộ nạn bất tử, hữu do hĩ. Khổng Tử viết: “Phù hiếu, thiên chi kinh,
địa chi nghĩa dã.” Khởi bất nhiên hồ?
(Kỉ Vân – Duyệt Vi Thảo Đường bút kí)
Dịch nghĩa
CON DÂU NHÀ TÀO NHỊ
Vợ của tá điền Tào Nhị rất hung dữ, hễ động một chút là quát mắng ào ào như mưa như gió, thậm chí nhục mạ cả quỷ thần. Với hàng xóm láng giềng, chỉ cần một câu không vừa lòng là bà ta xắn tay áo, cầm hai chiếc chày giặt áo, nhảy dựng lên kêu réo như cọp gầm. Ngày nọ, nhân lúc trời mưa, bà ra đám ruộng không có người canh cắt trộm lúa mạch. Bống sấm gió nổi lên, mưa đá hạt nào hạt nấy to như trứng ngỗng rơi xuống, trúng phải bà làm bà té lăn ra đất. Lúc bấy giờ một cơn gió mạnh thổi đến cuốn theo một cái sọt lớn có thể đựng năm đấu lương thực rơi xuống trước mặt. Bà nhanh trí vội chụp cái sọt lên đầu mới thoát chết. Lẽ nào ông trời cũng sợ thói hung dữ của bà? Có người nói rằng: “Bà ấy tuy hung bạo nhưng thờ mẹ chồng rất hiếu thuận. Mỗi khi bà với người khác tranh cãi nhau, mẹ chồng la lên một tiếng, bà liền không lên tiếng nữa. Mẹ chồng tát bà, bà cũng quỳ mà chịu.” Có thể thấy, gặp nạn nhưng không chết là có lí do. Khổng Tử bảo rằng: “Phàm đạo hiếu là thiên kinh địa nghĩa.” Há chẳng phải sao?
Chú của người
dịch
Kỉ Vân 纪昀 (1724 – 1805):
tự Hiểu Lam 晓岚, một tự khác là Xuân Phàm 春帆,
về già có hiệu là Thạch Vân 石云, đạo hiệu Quán Dịch
Đạo Nhân 观弈道人, người huyện Hiến 献
Trực Lệ 直隶 (nay là thành phố Thương Châu 沧州 Hà Bắc 河北).
Kỉ Vân là chính trị gia, văn học
gia đời Thanh, quan viên thời Càn Long 郓隆,
giữ qua các chức Tả đô ngự sử, Binh bộ Thượng thư, Lễ bộ Thượng thư, Hiệp biện
Đại học sĩ gia Thái tử Thái bảo, từng nhậm chức Tổng toản tu biên soạn bộ Tứ khố toàn thư 四库全书.
Kỉ Vân học rộng biết nhiều,
bác lãm quần thư, giỏi thơ cùng biền văn, đặc biệt sở trường về khảo chứng huấn
hỗ. Lúc trẻ tài hoa dồi dào, huyết khí phương cương, về già thế giới nội tâm của
ông ngày càng khép lại. Duyệt Vi Thảo Đường
bút kí là sản vật của tâm cảnh đó. Thơ văn của ông được môn nhân sưu tập,
biên thành bộ Kỉ Văn Đạt Công di tập 纪文达公遗集.
Tháng 2 năm Gia Khánh 嘉庆 thứ 10 (năm 1805), Kỉ Vân bệnh và qua đời. Nhân 2 câu
trong “Gia Khánh đế ngự tứ bi văn” 嘉庆帝御赐碑文
Mẫn nhi hiếu học khả vi văn
Thụ chi dĩ chính vô bất đạt
敏而好学可为文
授之以政无不达
(Siêng năng ham học có thể làm văn
Giao cho chính sự không việc gì là không đạt)
nên khi mất, ông có tên thuỵ là Văn Đạt 文达.
Duyệt Vi Thảo Đường bút kí 阅为草堂笔记 : tổng cộng hơn 38 vạn chữ, 24 quyển, toàn sách chi
là 5 mục lớn, gồm:
- Loan Dương tiêu hạ lục 滦阳消夏录 6 quyển
- Như thị ngã văn 如是我闻 4 quyển
- Hoè Tây tạp chí 槐西杂志 4 quyển
- Cô vọng thính chi 姑妄听之 4 quyển
- Loan Dương tục lục 滦阳续录 6 quyển
biên soạn liên tục từ năm Càn Long thứ 54 (năm 1789) đến
năm Gia Khánh thứ 3 (năm 1798) mới hoàn thành. Năm Gia Khánh thứ 5 (1800) môn
nhân của ông là Thịnh Tài Ngạn 盛财彦 tập hợp san khắc ấn
hành.
Toàn
sách chủ yếu ghi chép những chuyện liên quan đến hồ li thần quỷ, mục đích ở chỗ khuyến thiện trừng ác. Tuy
không thiếu những giáo thuyết nhân quả báo ứng, nhưng thông qua miêu tả, đã phản
ánh được sự hủ bại và hắc ám của xã hội phong kiến.
Theo http://baike.baidu.com/item
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 12/5/2021
Nguồn
DUYỆT VI THẢO ĐƯỜNG BÚT KÍ
阅为草堂笔记
(Thanh) Kỉ Vân 纪昀biên
soạn
Phương Hiểu 方晓 chú dịch
Vũ Hán . Sùng Văn thư cục xuất bản, 2007