TIN LỜI THÀNH HẠ YÊU MINH (2503)
Thành
hạ yêu minh: “Minh” 盟, thời cổ chư hầu đứng
trước Thần tạm thời kí kết điều ước. “Thành hạ yêu minh” 城下要盟cũng nói là “Thành hạ chi minh” 城下之盟 (lời
thề dưới thành), chỉ điều ước bị bắt buộc kí mang tính khuất nhục.
Thời Xuân Thu, nước Sở 楚 đánh
nước Giảo 绞, qua một thời gian lâu mà không hạ được nước Giảo. Về
sau dùng dùng phục binh đánh bại được nước Giảo, bức nước Giảo phải cùng nước Sở
đính lập lời thề dưới thành để cầu hoà.
Điển xuất từ Tả truyện – Hoàn Công thập nhị niên 左传 - 桓公十二年.
Sở phạt Giảo, quân kì nam môn. Mạc Ngao Khuất Hà viết: “Giảo tiểu nhi
khinh, khinh tắc quả mưu.Thỉnh vô hạn thái tiều giả dĩ dụ chi.” Tùng chi. Giảo
nhân hoạch tam thập nhân. Minh nhật, Giảo nhân tranh xuất, khu Sở dịch đồ vu
sơn trung. Sở nhân toạ kì bắc môn, nhi phú chư sơn hạ, đại bại chi, vi thành hạ
chi minh nhi hoàn.
(Tả truyện – Hoàn Công thập nhị niên)
楚伐绞, 军其南门. 莫敖屈瑕曰: “绞小而轻, 轻则寡谋. 请无捍采樵者以诱之.” 从之. 绞人获三十人. 明日, 绞人争出, 驱楚役徒于山中. 楚人坐其北门, 而覆诸山下, 大败之, 为城下之盟而还.
(左传 - 桓公十二年)
Nước Sở tấn công nước Giảo, quân đội đóng ở cửa nam của Giảo thành. Mạc Ngao và Khuất Hà tâu với Sở Vương rằng: “Nước Giảo nhỏ mà con người lại khinh suất, khinh suất thì ít mưu lược. Xin cho một số người làm phu hái củi nhưng không có bảo vệ để dụ quân Giảo.” Sở Vương nghe theo. Quân Giảo dễ dàng bắt được 30 người. Ngày hôm sau, quân Giảo tranh nhau ra khỏi thành, đuổi phu hái củi ở trong núi. Quân Sở chờ ở cửa bắc của Giảo thành, đồng thời cho phục binh dưới núi, đánh bại được quân Giảo, sau đó cùng nước Giảo đính lập lời thề dưới thành, thắng lợi trở về.
- http://www.guoxuemeng.com/guoxue/124.html
- http://blog.sina.com.cn/s/blog_a7e7410c0101payg.html
- “Thường dụng điển cố” 常用典故: Tôn Lập Quần 孙立群, Lí Ái Trân 李爱珍. Thượng Hải đại học xuất bản xã, 2005.
Tin lời thành
hạ yêu minh
Ngọn cờ ngơ
ngác, trống canh trễ tràng
(“Truyện
Kiều” 2503 – 2504)
Thành hạ yêu
minh: Ăn thề ở chân thành. Câu của Tả truyện: “Sở phạt Giảo đại bại chi, vi
thành hạ yêu minh nhi hoàn”, nghĩa là “Nước Sở đánh nước Giảo, đánh nó thua to,
bắt nó ăn thề ở dưới chân thành rồi rút về”. Ý nói Từ Hải tin vào việc ăn thề ở
dưới chân thành.
Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội,
Hà Nội – 1989)
Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích,
ghi rằng:
Sử ký: Thành hạ chi minh, xuân thu sỉ chi.
史記: 城下之盟春秋恥之
(Sách Sử
ký: Kinh xuân thu lấy lời thề dưới thành làm sỉ)
(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 01/4/2021