CÕI TRẦN MÀ
LẠI THẤY NGƯỜI CỬU NGUYÊN (3000)
Cửu nguyên 九原: Vốn chỉ mộ địa của khanh đại phu nước Tấn, về sau
phiếm chỉ mộ địa, cũng chỉ “cửu tuyền”, “hoàng tuyền”.
1- Chỉ mộ địa của khanh đại phu nước Tấn thời Xuân
Thu.
Trong Lễ kí – Đàn Cung hạ 礼记 - 檀弓下có ghi:
Triệu Văn Tử dữ Thúc Dự quan hồ Cửu nguyên.
赵文子与叔誉观乎九原
(Triệu Văn Tử và Thúc Dự đến
xem khu mộ địa quý tộc Cửu nguyên của nước Tấn.)
Và
trong Tân tự - Tạp sự tứ 新序 - 杂事四 có
ghi:
Tấn Bình Công quá Cửu nguyên nhi thán viết:
“Ta hồ! Thử địa chi uẩn ngô lương thần chi đa hĩ, nhược sử tử giả khởi dã, ngô
tương thuỳ dữ quy hồ?”
晋平公过九原而叹曰: “嗟乎! 此地之蕴吾良臣多矣, 若使死者起也, 吾将谁与归乎?”
(Tấn
Bình Công lúc đi qua Cửu nguyên than rằng: “Than ôi! Đây là nơi mai táng nhiều
đại thần tài giỏi của nước Tấn chúng ta. Nếu khiến cho người chết sống lại được,
thì ta sẽ cùng làm việc với người nào đây?”)
2- Phiếm chỉ mộ địa, như trong bài Đoản ca hành 短歌行của Kiểu Nhiên 皎然 thời Đường có
câu:
Tiêu tiêu yên vũ Cửu nguyên thượng
Bạch dương thanh tùng táng giả thuỳ?
萧萧烟雨九原上
白杨青松葬者谁?
(Buồn bã khói mưa trên khu mộ địa
Người táng dưới cây bạch dương cây tùng xanh là ai?)
Trong
bài Cảm Hoài 感怀 của Vi Trang 韦庄 thời Vãn Đường có câu:
Tứ hải cố nhân tận
Cửu nguyên tân trủng đa
四海故人尽
九原新冢多
(Bốn biển cố nhân không thấy nữa
Nơi Cửu nguyên mộ mới đã nhiều)
3- Và cũng có nghĩa như “cửu tuyền” 九泉 (chín
suối), “hoàng tuyền” 黄泉 (suối vàng), như trong bài Vong thê Vương thị mộ chí
minh 亡妻王氏墓志铭 của Tô Thức 苏轼 thời Tống có câu:
Quân đắc tùng Tiên phu nhân vu Cửu nguyên,
dư bất năng, ô hô ai tai!
君得从先夫人于九原, 余不能, 呜呼哀哉!
(Nàng
được bên cạnh mẫu thân của chúng ta ở chốn Cửu nguyên, ta không có cơ hội đó,
ôi đau buồn thay!)
https://baike.baidu.com/item/%E4%B9%9D%E5%8E%9F
Minh dương đôi ngả chắc rồi
Cõi trần mà lại thấy người Cửu nguyên
(“Truyện Kiều” 2999 – 3000)
Cửu nguyên: Chín suối. Nh. Cửu tuyền. Nh. Suối vàng.
(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội, Hà Nội – 1989)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 26/4/2021