NHẤT MINH KINH
NHÂN
一鸣惊人
MỘT KHI ĐÃ HÓT KHIẾN NGƯỜI TA KINH NGẠC
Giải thích: Ví lúc bình thường không động thanh sắc, đột nhiên làm những việc khiến người ta kinh ngạc.
Xuất xứ: Hán . Tư Mã Thiên 司马迁: Sử kí – Hoạt kê liệt truyện 史记 - 滑稽列传.
Thuần
Vu Khôn 淳于髡,
người nước Tề thời Chiến Quốc, hoạt kê, giỏi biện luận, người ông thấp bé, nhiều
lần đi sứ chư hầu nhưng chưa từng chịu khuất nhục. Lúc bấy giờ, Tề Uy Vương 齐威王hoang dâm vô độ, thường vui chơi
yến tiệc suốt đêm, không ngó ngàng đến quốc sự. Nhân đó, cục thế hỗn loạn, chư
hầu đều đến xâm phạt, quốc gia nguy cơ một sớm một chiều, nhưng chẳng có ai dám
can gián.
Ngày
nọ, Thuần Vu Khôn vào cung, thấy các bề tôi cung kính đứng dưới điện, bèn lớn
tiếng hướng đến Tề Uy Vương bẩm tấu chính sự. Tề Uy Vương đang cùng với người hầu
ngồi phía sau chơi đố ẩn ngữ. Đêm khuya yên lặng, Tề Uy Vương uống say, vui
cùng cung nữ bên cạnh, lúc nổi nhạc, lúc nói những lời không đâu vào đâu. Thuần
Vu Khôn cố ý nhắm vào sở thích của Tề Uy Vương, mời Tề Uy Vương đoán ẩn ngữ:
-
Nước ta có một con chim lớn, nó đậu ở
trong sân của đại vương, ba năm không bay cũng không hót. Xin đại vương đoán thử
đó là chim gì?
Tề
Uy Vương biết Thuần Vu Khôn dùng ẩn ngữ để khuyên mình, bèn nói một cách ý vị rằng:
-
Con chim đó không bay thì thôi, một khi
đã bay thì bay vút lên trời; không hót
thì thôi, một khi đã hót thì khiến người ta kinh ngạc! (1)
Sau khi Tề Uy Vương nói những lời như thế, liền bắt đầu thay đổi tác phong, đồng thời triệu kiến trưởng quan các huyện 72 người, thưởng 1 người, giết 1 người, lại còn chỉnh đốn binh mã, tăng cường quốc phòng, kháng cự xâm lược. Chư hầu đều sợ, lần lượt đem đất đai đã chiếm trả lại cho nước Tề.
Chú
của người dịch
1- Trong Sử kí - Hoạt kê liệt truyện 史记 - 滑稽列传. ghi rằng:
Thử điểu bất phi tắc dĩ, nhất phi xung thiên; bất minh tắc dĩ, nhất minh
kinh nhân.
此鸟不飞则已, 一飞冲天; 不鸣则已, 一鸣惊人.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 15/3/2021
Nguyên tác Trung văn
NHẤT MINH KINH NHÂN
一鸣惊人
TRUNG QUỐC THÀNH NGỮ CỐ SỰ TỔNG TẬP
中国成语故事总集
(tập 1)
Chủ biên: Đường Kì 唐麒
Trường Xuân – Thời đại văn nghệ xuất bản xã, 2004