HẠNH HOA THÔN Ở NƠI ĐÂU
Nhìn thấy
tên Hạnh Hoa thôn 杏花村, rất tự nhiên chúng ta sẽ liên tưởng đến bài thơ Thanh Minh 清明của Đỗ Mục 杜牧:
Thanh Minh thời tiết vũ phân phân
Lộ thượng hành nhân dục đoạn hồn
Tá vấn tửu gia hà xứ thị
Mục đồng dao chỉ Hạnh Hoa thôn.
清明时节雨纷纷
路上行人欲断魂
借问酒家何处是
牧童遥指杏花村
(Thời tiết lúc Thanh Minh mưa tuôn không dứt
Người đi xa trên đường lòng phiền muộn u buồn
Hỏi xem quán rượu ở nơi đâu
Mục đồng chỉ Hạnh Hoa thôn ở xa xa)
Cảm giác
mà Hạnh Hoa thôn trong bài thơ lưu lại cho người đọc là hoa hương mĩ tửu, cảm
giác nồng ấm đó dường như khiến người ta tạm thời quên đi cái lạnh lẽo u buồn
trong cơn mưa lúc tiết Thanh Minh. Hạnh Hoa thôn có thực không, nếu có thì nó
hiện tại ở nơi đâu, điều đó luôn là một bí ẩn chưa có lời giải gây khó cho các học
giả.
Trên khắp
đất nước Trung Quốc, địa phương mà lấy Hạnh Hoa thôn 杏花村
làm tên có không dưới 80 địa điểm, trong đó Hạnh Hoa thôn ở Nam Kinh 南京Giang Tô 江苏, Hạnh Hoa thôn ở Phần
Dương 汾阳 Sơn Tây
山西, Hạnh Hoa thôn ở Quý Trì 贵池 An Huy 安徽, cùng Hạnh Hoa thôn ở Sơn Đông 山东, Hồ Bắc 湖北là nổi tiếng nhất.
Rất nhiều
học giả cho rằng Hạnh Hoa thôn mà Đỗ Mục nói đến là ở Nam Kinh 南京, còn gọi là Kim Lăng Hạnh Hoa thôn 金陵杏花村. Nhân vì Đỗ Mục từng nhiều lần đến Nam Kinh, hơn nữa
trong quyển Thái Bình hoàn vũ kí 太平寰宇记 khoảng thời Bắc
Tống có chép:
Hạnh Hoa thôn tại huyện lí tây, tương
truyền Đỗ Mục cô tửu xứ.
杏花村在县理西, 相传杜牧沽酒处
(Hạnh Hoa thôn ở phía tây của huyện, tương truyền là
nơi Đỗ Mục mua rượu)
Thái Bình hoàn vũ kí 太平寰宇记 cách niên đại
Đỗ Mục sinh sống thời gian chỉ hơn trăm năm, cho nên được cho là chứng cứ tham
khảo quan trọng có sức thuyết phục rất đầy đủ. Năm 1933, trong Kim Lăng lịch đại danh thắng chí
金陵历代名胜志của Trần Văn Thuật
陈文述 cũng có nhắc đến:
Đỗ Mục cô tửu xứ ..... giai tại Kim Lăng
杜牧沽酒处..... 皆在金陵
(Nơi mà Đỗ Mục mua rượu ..... đều ở tại Kim Lăng)
Trong Trung quốc danh thắng từ điển 中国名胜词典 do Thượng Hải
từ thư xuất bản xã xuất bản, đem địa điểm Hạnh Hoa thôn xác nhận là tại phía bắc
huyện thành Phần Dương 汾阳 Sơn Tây 山西 15km. Quan điểm này chứng cứ rất có sức thuyết phục,
ghi chép nơi đó không chỉ có hoa hạnh tươi đẹp mà còn là nơi bắt đầu từ thời Bắc
Nguỵ đã ủ rượu. Sản phẩm Phần tửu 汾酒 và Trúc diệp thanh 竹叶青 đều là “Cam tuyền
giai nhưỡng” 甘泉皆酿 danh
tiếng vang khắp cả trong và ngoài nước, về điểm này mấy Hạnh Hoa thôn khác
không sao sánh lại. Đỗ Mục thích uống rượu đã có ấn tượng tương đối sâu sắc với
nơi này. Cho nên, bài Thanh Minh 清明 rất có khả năng
Đỗ Mục lúc vãn niên lưu lạc chốn Giang
Đồng thời
trong Trung quốc danh thắng từ điển 中国名胜词典 cũng nêu ra
hai thuyết: Một là Phần Dương 汾阳 Sơn Tây 山西, thuyết khác là Hạnh
Hoa thôn ở huyện Quý Trì 贵池 An Huy 安徽. Trong Trung Quốc danh sơn đại xuyên từ điển 中国名山大川辞典, Trung Quốc danh thắng từ điển中国名胜词典 cũng đem Hạnh
Hoa thôn định vị tại Quý Trì 贵池. Theo thuyết này ở
đó cũng có cửa hàng rượu, từng có loại rượu tên là “Hạnh Hoa đại khúc” 杏花大曲, mùi vị thơm ngon, đến nay giếng xưa hãy còn. Tháng 9
năm Hội Xương 会昌 thứ 4 đời Đường (năm 844), Đỗ Mục đến nơi đây nhậm chức
Thứ sử, trong thời gian làm quan từng đến đây uống rượu. Trong Quý Trì huyện Hạnh Hoa thôn chí 贵池杏花村志 và Giang
Cũng có
người cho rằng, Hạnh Hoa thôn mà Đỗ Mục viết hoàn toàn không phải thực chỉ.
Trong Tứ khố toàn thư tổng mục 四库全书总目 do Kỉ Hiểu Lam 纪晓岚 chủ trì biên soạn
đã theo quan điểm này, cho rằng “Mục đồng dao chỉ Hạnh Hoa thôn” là”:
Cái phiếm ngôn phong cảnh chi từ, do chi dương liễu ngạn, lô địch châu
nhĩ. Tất chỉ nhất thôn dĩ thực chi, tắc thoại cú phản vi trệ tương hĩ.
盖泛言风景之词, 犹之杨柳岸, 芦荻洲耳. 必指一村以实之, 则话句为滞相矣 .
Ý nghĩa là Hạnh Hoa thôn chỉ
là phiếm chỉ giống như nói dương liễu ngạn, lô địch châu vậy. Nếu nhất định tìm
ra địa điểm thực tế đối ứng với nó, thì không tránh khỏi đem một câu dùng khái
niệm hoá rất sống, làm cho xơ cứng hoá.
Trong Kim Lăng cổ kim đồ khảo 金陵古今图考 do Trần
Nghi 陈沂 đời
Minh soạn có nói, góc tây nam Nam Kinh là “Hạnh Hoa thôn”, nhưng không đề cập đến
bất cứ mối quan hệ nào với thi nhân Đỗ Mục. Trong Chính Đức Giang Ninh huyện chí 正德江宁县志 đời
Minh có nói thời Hạnh Hoa thôn Nam Kinh cũng chỉ nói rằng người ở nơi đây đa số
trồng cây hạnh, khi hoa nở đã tạo thành giai cảnh, được tên là Hạnh Hoa thôn,
cũng không nói đến sự việc Đỗ Mục mua rượu; trong Kim Lăng đãi trưng lục 金陵待征录 thì
nói rõ Hạnh Hoa thôn là vào những năm thời Gia Tĩnh 嘉靖,
Long Khánh 龙庆, từ “Độn viên” 遁园 đổi tên mà
thành, lại còn cường điệu “dữ Đỗ Mục thi vô thiệp” 与杜牧诗无涉 (không liên
quan đến thơ của Đỗ Mục); những ghi chép về Hạnh Hoa thôn ở Trì Châu 池州 An
Huy 安徽, trong Đại
Thanh nhất thống chí 大清一统志cũng không đề cập Đỗ Mục và bài Thanh Minh 清明của ông.
Dựa theo quan điểm của Kỉ Hiểu Lam, sở dĩ một số Hạnh Hoa thôn đều xưng mình chính là Hạnh Hoa thôn mà Đỗ Mục nói đến, kì thực chỉ là “phụ hội cổ tích, dĩ khoa sức thổ phong” 附会古迹, 以夸饰土风 (gán ghép khiên cưỡng với cổ tích để phô trương tô điểm vùng đất đó), tức muốn tìm cách để có được sự liên quan với cổ tích, đạt được mục đích phô trương tô vẽ về địa phương mình nhằm thu hút du khách. Không biết những lời của Kỉ tiên sinh có mấy phần đúng lí.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 27/3/2021
Nguyên tác Trung văn
HẠNH HOA THÔN CHI MÊ
杏花村之谜
Tác giả: Địch Xuân Hồng翟春红
Trong quyển
TRUNG QUỐC LỊCH SỬ CHI MÊ
中国历史之谜
Chủ biên: Lí Quảng Sinh 李广生
Thiên Tân: Bách hoa văn nghệ xuất bản xã, 2001