LỊCH SỬ HÁN TỰ
(tiếp theo)
Lệ thư 隶书 là
loại tự thể từ cách viết tháu của triện văn diễn biến mà thành. Nhân vì nét bút
tròn cong của triện văn quá nhiều, khi viết rất mất thời gian, cho nên vào những
trường hợp không trịnh trọng, người ta
đem chữ viết tháu một chút, một số nét bút vốn tròn cong biến thành nét nét
ngang thẳng, hợp với thiên bàng, giản hoá tự hình, viết ra rất tiện lợi, mà tự
thể lại đoan trang nhìn đẹp. Lệ thư sản sinh ở nước Tần vào cuối thời Chiến Quốc,
lưu hành ở đời Hán. Loại mà Tần sử dụng gọi là Tần lệ 秦隶,
loại mà Hán sử dụng gọi là Hán lệ 汉隶. Hán lệ so với Tần
lệ càng ngay ngắn, càng đoan trang, càng chú trọng khi dứt nét ngang.
Thảo
thư 草书 là
loại tự thể đả phá thể chế khối vuông của Hán tự, đem Hán tự giản hoá một cách
nhanh mạnh. Nó đại khái bắt đầu hình thành vào khoảng trung kì thời Tây Hán, bắt
đầu lưu hành thời Đông Hán. Đặc điểm của thảo thư là đánh tan cách viết của lệ
thư, sử dụng số lượng lớn nét bút liền nhau, tỉnh lược nét bút, chỉ tồn tại nét
khái quát, để nhằm viết được nhanh. Thảo thư tảo kì còn mang dấu vết của lệ
thư, được gọi là chương thảo 章草. Từ thời Đông Hán đến
thời Nguỵ Tấn, nó thoát li dấu vết của lệ thư, thế bút trên dưới liền nhau,
thiên bàng nhiều giả tá, tự thể thanh tú phóng khoáng, được gọi là kim thảo 今草. Đến thời Đường, nó phát triển không câu thúc, tụ
hình rồng bay phượng múa, khí tượng vạn thiên, được gọi là cuồng thảo 狂草. Do bởi thảo thư đối với người phổ thông khó nhận biết,
mất đi công năng giao tiếp xã hội của văn tự, cho nên từ lúc sản sinh đến hiện
tại, trước sau không thành văn tự thông dụng chủ yếu của xã hội, mà chỉ làm một
loại tự thể của thư pháp được thiểu số người yêu thích.
Khải
thư 楷书 là
loại tự thể đối với lệ thư có sự cải tạo. Nó đại khái bắt đầu hình thành vào cuối
đời Đông Hán, thời Nguỵ Tấn đã có sự phát triển rất lớn, đến thời Đường đã hoàn
toàn thành thục. Đặc điểm của khải thư là nét ngang ngay, nét sổ thẳng, kết cấu
chặt chẽ, khí thế trôi chảy, hình thể mĩ quan. Do bởi nó so với lệ thư dễ viết
hơn , so với thảo thư dễ nhận biết hơn, từ thời Nguỵ Tấn trở về sau nó đã thay
lệ thư trở thành tự thể thông dụng chủ yếu, thư báo tạp chí của chúng ta hiện
nay, đa phần đều dùng khải thư để in ấn.
Hành thư 行书 là loại tự thế nằm giữa thảo thư và chính thể tự. Hành thư tảo kì nằm giữa lệ thư và thảo thư, hành thư hậu kì nằm giữa khải thư và thảo thư. Đặc điểm của hành thư là dưới sự bảo trì tiền đề của hình thể chính thể tự, đã vận dụng thích đáng nét bút liền, tỉnh giản một số ít nét bút. Hành thư không có quy tắc viết nghiêm cách, thành phần khải thư nhiều mà thành phần thảo thư ít thì gọi là hành khải 行楷; thành phần khải thư ít mà thành phần thảo thư nhiều thì gọi là hành thảo 行草. (hết)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 21/02/2021
Nguồn
CỔ HÁN NGỮ TỐC THÀNH ĐỘC BẢN
古汉语速成读本
Biên soạn: Lưu Khánh Nga 刘庆俄
Trung Hoa thư cục, 2005