BẤT DANH NHẤT TIỀN
不名一钱
MỘT VĂN TIỀN CŨNG KHÔNG CÓ
Giải thích: Danh 名: chiếm hữu. Một văn tiền cũng không có. Hình dung cực kì nghèo khốn.
Xuất xứ: Hán . Tư Mã Thiên 司马迁: Sử kí – Nịnh hạnh liệt truyện 史记 - 佞幸列传.
Hán
Văn Đế Lưu Hoàn 汉文帝刘桓 mơ
một giấc mơ kì lạ, mơ thấy mình muốn bay lên trời, nhưng làm cách nào cũng
không bay được, vừa lúc đó, có một người thanh niên đội nón vàng đến, từ phía
sau nhẹ nhàng đẩy một cái, Hán Văn Đế liền bay lên. Quay đầu lại nhìn, chỉ thấy
người mà đẩy mình mặc chiếc áo từ phía sau trùm qua phía trước, dây cột thắt
phía sau.
Hôm
sau, Hán Văn Đế cho tìm người thanh niên
như trong giấc mơ, cuối cùng tìm thấy một anh phu chèo thuyền tên Đặng Thông 邓通, giống hệt người trong giấc mơ,
bèn phong cho anh ta làm Thượng đại phu. Đặng Thông không có tài cán gì, chỉ biết
bợ đỡ hoàng đế.
Ngày
nọ, Hán Văn Đế bảo thầy xem tướng xem tướng cho Đặng Thông. Thầy xem tướng nói
rằng: “Số mệnh Đặng Thông rất nghèo, tương lai sẽ chết đói.” Hán Văn Đế lo lắng,
thế là đem núi đồng ở Thục quận 蜀郡 ban thưởng cho Đặng Thông, cho phép ông ta tự đúc tiền (1).
Phút chốc Đặng Thông phát đại tài.
Có
một năm Hán Văn Đế mọc nhọt ở lưng, Đặng Thông thấy đây là cơ hội cực tốt để tỏ
lòng hiếu thuận với hoàng đế, thế là ngày ngày vào cung dùng miệng hút mủ. Một
lần nọ, hoàng thái tử Lưu Khải 刘启 đến thăm hoàng phụ, gặp lúc Hán Văn Đế cảm thấy nhọt đau nhức,
bèn sai hoàng thái tử hút mủ. Hoàng thái tử thấy nhọt chảy máu chảy mủ, mùi
tanh khó ngửi, không kềm được cơn ói, nhưng lại không dám trái mệnh của cha,
đành miễn cưỡng. Đặng Thông thì hút mủ một cách vui mừng, nét mặt lộ vẻ xu nịnh
gian xảo, hoàng thái tử vô cùng tức giận.
Sau khi Hán Văn Đế qua đời, Cảnh Đế Lưu Khải 景帝刘启 lên ngôi, liền bãi miễn chức quan của Đặng Thông, cho ông ta về quê. Chẳng bao lâu lấy lí do Đặng Thông tự đúc tiền, bèn tịch thu toàn bộ gia sản. Đặng Thông trở thành một kẻ nghèo kiết không có lấy một văn tiền, về sau, quả thực Đặng Thông chết đói.
Chú
của người dịch
1- Đặng Thông được Văn Đế cho phép đúc tiền lưu hành trong thiên hạ, tiền đó gọi là “Đặng thị tiền” 邓氏钱 (tiền họ Đặng).
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 28/02/2021
Nguyên tác Trung văn
BẤT DANH NHẤT TIỀN
不名一钱
TRUNG QUỐC THÀNH NGỮ CỐ SỰ TỔNG TẬP
中国成语故事总集
(tập 1)
Chủ biên: Đường Kì 唐麒
Trường Xuân – Thời đại văn nghệ xuất bản xã, 2004
Phụ
lục của người dịch
Trong
Sử kí – Nịnh hạnh liệt truyện 史记 -
佞幸列传, đoạn cuối khi nói về Đặng
Thông ghi rằng:
Cập Văn Đế băng, Cảnh Đế lập, Đặng Thông miễn,
cư gia. Cư vô hà, nhân hữu cáo Đặng Thông đạo xuất kiếu ngoại chú tiền. Hạ sử
nghiệm vấn, phả hữu chi, toại cánh án, tận một nhập Đặng Thông gia, thượng phụ trái
số cự vạn. Trưởng công chúa tứ Đặng Thông, lại triếp thuỳ một nhập chi, nhất
trâm bất đắc trước thân. Ư thị Trưởng công chúa nãi lệnh giả y thực. Cánh bất đắc
danh nhất tiền, kí tử nhân gia. ...
及文帝崩, 景帝立, 邓通免, 家居. 居无何, 人有告邓通盗出徼外铸钱. 下吏验问, 颇有之, 遂竟案, 尽没入邓通家, 尚负责数巨万. 长公主赐邓通, 吏辄随没入之, 一簪不得著身. 於是长公主乃令假衣食. 竟不得名一钱, 寄死人家.
(Đến
khi Văn Đế băng, Cảnh Đế lên ngôi, Đặng Thông bị miễn chức, về nhà. Chẳng bao
lâu, có người tố cáo Đặng Thông lén ra nơi biên giới đúc tiền. Cảnh Đế đem việc
đó giao cho pháp quan thẩm tra, kết quả là có việc đó, thế là kết án, tịch thu
toàn bộ gia sản Đặng Thông sung công, vẫn còn phải đền đến muôn vạn. Trưởng
công chúa bèn ban cho tiền, quan lại theo sau tịch thu để trả nợ, ngay cả chiếc
trâm cũng không để cho Đặng Thông mang trên người. Thế là Trưởng công chúa sai
thủ hạ cấp cho Đặng Thông phí dụng quần áo lương thực. Cuối cùng Đặng Thông ngay cả một đồng “Đặng
thị tiền” 邓氏钱
cũng không có, sống
nhờ nhà người khác cho đến chết ...).
https://baike.baidu.com/item/%E4%BD%9E%E5%B9%B8%E5%88%97%E4%BC%A0