KÌ LÂN TỐNG TỬ
Trong
văn hoá Trung Quốc, kì lân không chỉ được dùng để ví với nhân vật siêu quần, mà
đặc biệt còn chỉ nam nhi cứng cõi đại tài có chí hướng lớn. Trong đồ án cát tường
Trung Quốc còn có “Lân phụng trình tường” 麟凤呈祥, “Gia khánh long phụng” 嘉庆麟凤, kì lân đã chiếm
vị trí thay thế rồng, dân gian thịnh hành tập tục “kì lân tống tử” 麒麟送子. Trên ngân bài đeo trước ngực của phụ nữ Bố Nỗ Dao 布努瑶 có
hình tượng kì lân tống tử. Những vật phẩm nghệ thuật về kì lân tống tử rất nhiều,
thông thường ở chính diện là kì lân có đầu rồng, đuôi sư tử, thân hươu có vảy,
chân nhỏ có móng ngựa, trên lưng kì lân có một em bé trong tay ôm một con búp
bê mũm mĩm biểu thị tống tử. Tại sao kì lân lại tống tử? Quan niệm truyền thống
của Trung Quốc, kì lân là động vật thần thánh. Trong Luận hành 论衡có câu:
Kì lân, thú chi thánh dã.
麒麟,兽之圣也
(Kì lân là thánh của loài thú)
Trong Lễ kí – Hương ẩm tửu nghĩa 礼记乡饮酒义cũng có nói:
Sản vạn vật giả, thánh dã.
产万物者,圣也
(Sản sinh ra muôn vật, là thánh vậy)
Là
thánh nên có thể sinh ra muôn vật, đương nhiên cũng có thể sinh ra con người.
Khi đại triết học gia, đại thánh nhân Khổng Tử 孔子,
theo truyền thuyết khi giáng lâm, có một con kì lân trong sân, từ trong miệng
nhả ra một quyển ngọc thư. Đời Minh có “Khổng Tử thánh tích đồ” 孔子圣迹图, bức tranh này vẽ một con kì lân từ trong miệng nhả
ra một quyển sách đóng theo kiểu buộc chỉ, phía ngoài có cầm, kì, thư hoạ vẽ
thành một vòng tròn vây quanh. Bức tranh này lấy kì lân để ví Khổng Tử, cũng
hàm nghĩa lí tưởng hi vọng Khổng Tử trở thành bậc đại thánh hiền. Còn có một
truyền thuyết nói rằng: Có một hoạ gia lương thiện nhưng không có con rất giỏi
vẽ kì lân, ngày nọ đương lúc ngủ say mơ thấy vẽ kì lân, đột nhiên thấy trên
lưng kì lân phát ra kim quang, đồng thời chở một em bé đang đi về phía ông, sau
khi tỉnh dậy quả nhiên được con.
Kì lân
tống tử như thế nào? Trong Trung Hoa toàn
quốc phong tục chí 中华全国风俗志 ghi
rằng:
Phụ nữ vi long khả thụ thai
Si tâm cầu tử diệc kì tai
Chân long bất cập chỉ long hảo
Năng tố kì lân tống tử lai
妇女围龙可受胎
痴心求子亦奇哉
真龙不及纸龙好
能做麒麟送子来
(Phụ nữ mà được rồng đang múa vòng qua người sẽ thụ
thai
Dốc lòng câu con cũng có điều kì lạ xảy ra
Rồng thật không bằng rồng giấy
Nó có thể hoá làm kì lân đến tặng con)
Phụ nữ lâu năm không thể sinh con, mỗi khi múa rồng đến nhà, để cho thân rồng vòng qua người một lần, lại lúc thân rồng thu ngắn lại, bên trên cho một em bé cưỡi, rồi đi vòng trước nhà một vòng, gọi đó là “kì lân tống tử” 麒麟送子. Kì lân tống tử còn có cách khác, một đám người giơ cao đèn kì lân làm bằng giấy, rồi tặng thêm một đôi đũa màu đỏ. Thời trước, dân gian từ vùng Tô bắc đến Thượng Hải giơ cao kì lân làm bằng giấy đi đến từng hộ tống tử, phụ nữ nào không thể sinh đẻ liền nhổ mấy sợi râu của kì lân, quấn nơi đũa rồi giấu dưới giường, theo truyền thuyết thì có thể sinh con.
Huỳnh Chương
Hưng
Quy Nhơn 03/01/2021
Nguồn
TRUNG QUỐC ĐẢN SINH LỄ
中国诞生礼
Tác giả: Hình Lợi 邢莉
Thượng Hải: Thượng Hải văn hoá xuất bản xã, 2001