KINH VÀ TRUYỆN CỦA “XUÂN THU”
Năm 479 trước công nguyên (Lỗ Ai Công 鲁哀公năm thứ 16), “Xuân Thu” 春秋
kí sự kết thúc. Nhìn chung, nói “Xuân Thu” là do hai bộ phận tổ thành, một bộ
phận là “kinh” 经, bộ phận kia là “truyện” 传.
“Xuân Thu kinh” 春秋经 là sử
thư của nước Lỗ, cũng là trứ tác theo thể biên niên sớm nhất của Trung Quốc, tức
lấy niên đại làm tuyến chính, ghi chép đại sự trong thiên hạ. “Xuân Thu kinh” lấy
nước Lỗ làm chính, chủ yếu ghi chép sự thực lịch sử của nước Lỗ; nhưng nhân vì
giữa các chư hầu đương thời không ngừng hỗ thông tin tức, quen báo cáo đại sự của
bản quốc, cho nên “Xuân Thu kinh” cũng ghi chép đại sự các nước. Niên đại kí sự
của “Xuân Thu kinh” bắt đầu từ năm 722 trước công nguyên (Lỗ Ẩn Công nguyên
niên 鲁隐公元年) cho đến năm 479 chấm dứt, bao gồm 12 vị quốc quân của
nước Lỗ trong đó có Lỗ Ai Công.
Giá trị của “Xuân Thu kinh” khó mà đánh giá. Đương thời các nước tuy đều có sử quan ghi chép, cũng đều có sử thư riêng với danh xưng khác nhau, nhưng chỉ có “Xuân Thu kinh”, do bởi được Khổng Tử 孔子 coi trọng, các đệ tử truyền tập không ngừng nên mới được bảo tồn. Nếu không, một giai đoạn lịch sử Trung Quốc 244 năm này, chỉ có thể từ truyền thuyết và suy đoán mà nói. Nhưng, thể lệ của “Xuân Thu kinh” chỉ ghi chép sự kiện phát sinh, mà không ghi chép quá trình phát sinh của sự kiện, điều này đã mang đến sự khó khăn cực lớn cho việc duyệt đọc và lí giải của người đời sau. Thế là, bắt đầu từ cuối thời Xuân thu đã có các loại “truyện” ra đời, bổ sung cho “kinh” quá trình của sự kiện. Truyền đời có ba loại “Xuân Thu truyện” 春秋传, tức “Tả truyện” 左传, “Cốc Lương truyện” 谷梁传 và “Công Dương truyện” 公羊传. Trong đó, lấy “Tả truyện” làm chính, tập trung văn, sử, triết vào một sách, rất được sử học gia coi trọng. Có thể nói, không có “Tả truyện” thì “Xuân Thu kinh” phát huy tác dụng cực kì hạn chế.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 19/11/2020
Nguyên tác Trung văn
“XUÂN THU” ĐÍCH KINH DỮ TRUYỆN
“春秋” 的经与传
Trong quyển
ĐỒ VĂN TRUNG QUỐC THÔNG SỬ
图文中国通史
(tập Sử tiền sử - Chiến quốc)
Chủ biên: Triệu Hướng Tiêu 赵向标
Tân Cương nhân dân xuất bản xã, 2002.