PHỤC SỨC QUAN VIÊN TRIỀU THANH
(kì 3 – hết)
Triều châu 朝珠 (chuỗi hạt)
Triều châu 朝珠 là từ niệm châu 念珠 của Phật giáo diễn hoá ra, là do bởi tổ tiên hoàng đế đời Thanh tín phụng Phật giáo. Triều châu thông thường do 6 bộ phận tổ thành, gồm: thân tử 身子, Phật đầu 佛頭, bối vân 背雲, kỉ niệm 紀念, đại truỵ 大墜, truỵ giác 墜角, số hạt ở mỗi xâu chuỗi đều quy định nghiêm cách là 108 hạt. Phật đầu 佛頭 có 4 hạt, sắc láng bóng, lớn nhỏ nhất trí nhau, trực kính so với triều châu lớn khoảng gấp đôi. Cứ cách 27 hạt triều châu là thêm một “Phật đầu”, đem 108 hạt triều châu phân làm 4 phần, cũng gọi là “phân châu” 分珠, theo truyền thuyết là ngụ ý 4 mùa. Bên trên Phật đầu ở phần đầu triều châu nối liền “Phật đầu tháp” 佛頭塔 có dạng hình tháp, phương thức xuyên lỗ đảo ngược hình chữ T, tức đem hai đầu của triều châu từ hai lỗ đối diện xuyên vào rồi cùng xuyên ra lỗ ở giữa, hợp lại làm một. Phần đỉnh của Phật đầu tháp dùng dây tơ cột vào, đầu cùng của dây tơ có đính một viên bảo thạch đại truỵ tử 大墜子, phía bên trên của đại truỵ tử (tức khoảng giữa của Phật đầu tháp và đại truỵ tử - ND) còn có đính một viên bảo thạch, gọi là “bối vân” 背雲. Hai bên Phật đầu tháp dạng hồ lô còn có 3 chuỗi tiểu châu, mỗi chuỗi 10 hạt, phần cuối mỗi chuỗi có bảo thạch tiểu truỵ giác 小墜角 dụng dây tơ bạc pháp lang bọc lại, gọi là “kỉ niệm” 紀念. Theo truyền thuyết, 3 chuỗi kỉ niệm niệm này, đương thời có tên là “tam thai” 三台. Khi chuẩn bị đeo, đem triều châu đeo giữa cổ, Phật đầu thả phía sau giữa đầu và cổ, phía trước ngực xuất hiện 3 hạt Phật đầu có trung tâm đối xứng, bối vân phía sau lưng áp chặt vào lưng. Không phải tất cả quan viên đều có tư cách để đeo triều châu. Theo quy định của triều Thanh, phàm quan văn từ ngũ phẩm, quan võ từ tứ phẩm trở lên, bản thân người đó và vợ con cùng Quân cơ xứ 軍機處, Thị vệ 侍衛, Lễ bộ 禮部, Quốc tử giám 國子監, Đại thường tự 大常寺, Quang lộc tự 光祿寺, Hồng lô tự 鴻臚寺 ... các quan viên sở thuộc, khi mặc triều phục mới được đeo triều châu. Chất liệu của triều châu đa phần nhiều dùng các loại bảo thạch để làm như: đông châu 東珠 (trân châu 珍珠), phỉ thuý 翡翠, mã não 瑪瑙, hổ phách 琥珀, san hô 珊瑚, tượng nha 象牙, mật lạp 蜜蠟, thuỷ tinh 水晶, thanh kim thạch 青金石, ngọc 玉, lục tùng thạch 綠松石, bích tỉ 璧璽, già nam hương 伽楠香, phù dung thạch 芙蓉石... dùng dây sắc minh hoàng, kim hoàng cùng thạch thanh, đeo từ trên cổ rủ xuống trước ngực. Dây mà triều châu đời Thanh dùng là loại dây tơ xe thành, màu sắc và đẳng cấp rõ ràng: dây sắc minh hoàng chỉ dành cho hoàng đế, hoàng hậu và hoàng thái hậu; dây sắc toàn lục và kim hoàng dành cho vương gia; còn quan võ tứ phẩm, quan văn ngũ phẩm cùng huyện quan, quận quan là dây có sắc thạch thanh. Triều châu nữ đeo có khác với triều châu nam đeo, khu biệt chủ yếu ở chỗ xem “kỉ niệm”, nếu 2 chuỗi bên trái là của nam giới, 2 chuỗi bên phải là của nữ giới, không được lẫn lộn.
Triều ngoa 朝靴 (ủng)
Về dạng thức của triều ngoa, triều Thanh không quy định, nhìn chung đa phần dùng đoạn màu đen làm chất liệu, ban đầu chuộng kiểu đầu vuông, sau lưu hành đầu nhọn. Hoàng đế mặc triều phục thì mang triều ngoa đầu vuông, triều ngoa tương đồng với phục sắc, đồng thời dùng sắc đen trang sức đường biên, bên trên thêu hoa văn thảo long. (hết)
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 12/10/2020
Nguồn
https://baike.baidu.com/item/%E6%B8%85%E6%9C%9D%E5%AE%98%E5%91%98%E6%9C%8D%E9%A5%B0/6172476