NGHĨ ĐÀ BƯNG
KÍN MIỆNG BÌNH (1577)
Bưng kín miệng bình: Xuất xứ từ thành
ngữ “Thủ khẩu như bình” 守口如瓶, hình dung cẩn thận
khi ăn nói, giữ nghiêm những điều bí mật.
Chu Mật
周密 đời
Tống trong Quý Tân tạp thức biệt tập 癸辛杂识别集 có ghi:
Phú Trịnh Công hữu “Thủ khẩu như bình, phòng
ý như thành” chi ngữ.
富郑公有 “守口如瓶, 防意如城” 之语
(Phú Trịnh
Công có câu nói: “Giữ miệng như giữ bình, giữ ý như giữ thành)
Thời Bắc
Tống, Phú Bật 富弼 lúc
trẻ có tài năng (về sau được phong Trịnh Quốc Công 郑国公 – ND), Tống
Nhân Tông 宋仁宗 nhậm
mệnh ông làm Hà Dương phán quan 河阳判官, nhân vì chính
tích nổi bật sau được thăng làm Tể tướng. Phú Bật không hợp với chủ trương biến
pháp của Vương An Thạch 王安石 nên đã từ chức Tể
tướng, về ẩn cư tại quê nhà. Ông không hề biểu thị sự vui mừng hay giận dữ, làm
việc rất công chính, chủ trương “Thủ khẩu như bình, phòng ý như thành” 守口如瓶, 防意如城.
Nghĩ đà bưng
kín miệng bình
Nào ai có khảo
mà mình lại xưng?
(“Truyện Kiều” 1577 - 1578)
Bưng kín miệng
bình: Bịt kín câu chuyện không để lộ
ra.
(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội,
Hà Nội – 1989)
Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích,
ghi rằng:
Tống thư: Thủ khẩu như bình, phòng ý như
thành.
宋書: 守口如瓶防意如城
(Sách Tống:
Giữ miệng như bưng lọ, giữ ý như giữ thành)
(Sài Gòn: nxb Sống Mới,
1960)
Xét: Trong “Tư liệu Truyện Kiều - Bản
Duy Minh Thị 1872” do GS Nguyễn Tài Cẩn phiên Nôm, hai câu này là:
Nghĩ LÀ bưng kín miệng bình
Nào ai có khảo mà mình ĐÃ xưng!
(Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, 2002)
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 30/8/2020
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật