KHI VỀ HỎI
LIỄU CHƯƠNG ĐÀI (1261)
Hàn
Hoành 韩翃có người bạn tên Lí Sinh 李生.
Ái thiếp Liễu thị của Lí Sinh vốn là một ca kĩ xinh đẹp ở Trường An 长安, mến mộ tài năng họ Hàn. Lí Sinh biết ý, bèn mời Hàn
Hoành uống rượu, trong bữa rượu, đem Liễu thị tặng cho Hàn Hoành. Về sau, Hàn
Hoành thi đậu, về lại quê nhà thăm thân, Liễu thị lưu lại Trường An. Cuối thời
Thiên Bảo 天宝, loạn An Lộc Sơn 安禄山
vây hãm Trường An, Liễu thị sợ bị loạn quân làm nhục bèn cắt tóc huỷ hoại hình
dạng, ở nhờ nơi am ni. Lúc này Hàn Hoành được Tri Thanh Tiết độ sứ Hầu Hi Dật 淄青节度使侯希逸 chọn làm thư kí. Sau khi Trường An được thu phục, Hàn
Hoành sai người tìm Liễu thị, mang theo một túi vàng và bài “Chương Đài liễu”.
Chương Đài liễu, Chương Đài liễu
Tích nhật thanh thanh kim tại phủ?
Túng sử trường điều tự cựu thuỳ
Dã ưng phan chiết tha nhân thủ
章台柳,
章台柳
昔日青青今在否
纵使长条似旧垂
也应攀折他人手
(Liễu Chương Đài, Liễu Chương Đài
Ngày trước xanh xanh nay có còn giống như xưa không?
Dù cho cành dài tươi mềm có buông rũ như xưa
Thì cũng e rằng đã bị tay người khác bẻ mất)
Liễu thị nghẹn ngào, đáp lại bài từ “Dương liễu chi” 杨柳枝:
Dương liễu chi, phương phi tiết
Khả hận niên niên tặng tương biệt
Nhất diệp tuỳ phong hốt báo thu
Túng sử quân lai khởi kham chiết
杨柳枝,
芳菲节
可恨年年赠相别
一叶随风忽报秋
纵使君来岂堪折
(Cành dương liễu tươi xanh trong tiết xuân
Đáng hận là hàng năm luôn tặng nhau trong lúc li biệt
Chiếc lá rụng theo làn gió chợt báo mùa thu đến
Cho dù chàng đến, nhìn thấy tình cảnh này cũng không nỡ
bẻ)
Nhưng
chẳng bao lâu Liễu thị bị tướng phiên là Sa Sất Lợi 沙叱利cướp
đưa về phủ. Các tướng ở Tri Thanh 淄青 tụ hội nơi tửu lầu, Hàn Hoành kể lại sự việc. Viên tướng
Hứa Tuấn 许俊vốn là người nổi tiếng nghĩa hiệp, lập kế vào phủ, lấy
bút tích của Hàn Hoành giao cho Liễu thị, rồi đưa Liễu thị lên ngựa trở về. Đến
Khi Hàn Hoành theo Hầu Hi Dật về kinh mới biết sự việc. Túc Tông 肃宗 bèn hạ chiếu cho Liễu thị về lại với Hàn
Hoành, vợ chồng đoàn tụ trở lại.
Khi về hỏi liễu
Chương Đài
Cành xuân đã
bẻ cho người chuyên tay?
(“Truyện Kiều” 1261 - 1262)
Liễu Chương
Đài: Sách “Dị Văn lục” chép: Hàn
Hoành đời Đường lấy người kỹ nữ là Liễu thị, khi ông đo làm quan ở xa, để vợ ở
đường Chương Đài tại Trường An. Không may, kinh đô có biến, Liễu thị bị tướng
giặc cướp mất. Khi loạn dẹp yên, Hàn Hoành có bài thơ gởi cho Liễu thi nói:
“Chương Đài liễu, Chương Đài liễu, Tích nhật thanh thanh kim tại phủ?” tức là
“Liễu ở Chương đài, liễu ở Chương Đài, ngày nọ xanh xanh, nay có còn không?” Về
sau Liễu thị lại lấy Hàn Hoành.
(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội,
Hà Nội – 1989)
Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích,
ghi rằng:
Hàn Hoành truyện: Lân gia hữu tính Lý giả,
dĩ Liễu thị phối Hàn, hậu hàn vi hầu Hy Dật tòng sự bất quả nhạ, hàn kí thư viết:
Chương đài liễu, Chương đài liễu, tích nhật thanh thanh kim tại phủ, túng sử
tràng điều tự cựu thuỳ, dã ứng phan chiết tha nhân thủ.
韓翃傳: 鄰家有姓李者以柳氏配韓後韓為侯希逸從事不果迓韓寄書曰
章台柳章台柳昔日青青今在否縱使長條似舊垂也應攀折他人手
(Truyện
Hàn Hoành: láng giềng có họ Lý gả họ Liễu cho ngươi Hoành, sau Hoành theo ông
Hy Dật làm việc quan không đón được nàng Liễu về, có gửi một bài thơ rằng: Cây
liễu chốn Chương đài, cây liễu chốn Chương đài, ngày trước xanh tốt, nay còn
không, dẫu có cán dài rủ rễ như cũ, ắt đã vào tay người khác bẻ.)
(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960)
Xét: Hai câu 1261 và 1262 trong “Truyện Kiều” lấy tích từ
bài “Chương Đài liễu” của Hàn Hoành.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 12/7/2020
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật