BUỘC CHÂN, THÔI CŨNG XÍCH
THẰNG NHIỆM TRAO (904)
Xích thằng: tức
dây đỏ, dây tơ hồng, chỉ hồng, chỉ thắm ... Xuất
từ điển “nguyệt hạ lão nhân” 月下老人 (ông lão dưới
trăng). Trong Tục huyền quái lục 续玄怪录của Lí Phúc
Ngôn 李复言đời Đường có thuật câu chuyện:
Vi Cố 韦固 người
Đỗ Lăng 杜陵, lúc nhỏ đã mồ côi. Một hôm đến trọ ở quán phía nam Tống
Thành 宋城, gặp một dị nhân đang ngồi trên bậc thềm tựa vào cái
túi mà kiểm sách dưới ánh trăng. Vi Cố hỏi, người nọ đáp rằng:
- Đó là sách chép việc hôn nhân trong thiên hạ.
Vi Cố lại
hỏi trong túi đựng vật gì? Người nọ đáp:
- Những sợi dây đỏ, dây đỏ này dùng để buộc
chân đôi vợ chồng lại, sống gắn kết với nhau. Tuy là cừu thù, hoặc sang hèn
cách biệt, hoặc cách xa tận chân trời, người Ngô kẻ Sở, khi đã buộc nhất định
không thể tránh được.
(“Thành
ngữ đại từ điển”. Bắc Kinh: Thương vụ ấn thư quán Quốc tế hữu hạn công ti,
2004)
Trong
truyền thuyết dân gian Trung Quốc, ông lão dưới trăng (tức “nguyệt hạ lão nhân”
月下老人) dùng dây đỏ này buộc chân đôi nam nữ khiến họ trở
thành vợ chồng, nên thành ngữ “nguyệt hạ lão nhân” dùng để ví người làm mai mối
trong hôn nhân. Cũng từ câu chuyện trên có thành ngữ “xích thằng hệ túc” 赤绳系足 (dây
đỏ buộc chân), hoặc “xích thằng”, “dây đỏ”, “dây tơ hồng” “chỉ hồng” ... ý nói
việc hôn nhân do nguyệt lão mai mối. Cũng dùng để chỉ duyên chồng vợ.
Cạn lời khách
mới thưa rằng
Buộc chân,
thôi cũng xích thằng nhiệm trao
(“Truyện Kiều” 903 – 904)
Xích thằng: Dây đỏ Nh. Chỉ hồng: Dịch chữ Xích thằng. Sách U
quái lục chép Vi Cố đời Đường ở Tống Thành, gặp một cụ già ngồi dưới trăng sáng
xem sách. Vi Cố hỏi cụ sợi chỉ đỏ trong túi cụ dùng để làm gì, cụ nói dùng để
buộc chân vợ chồng với nhau. Do đó người ta dùng chữ xích thằng hay chỉ hồng để
chỉ duyên hai người trai gái lấy nhau.
(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội,
Hà Nội – 1989)
Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích,
ghi rằng:
Truyện Kim cổ kì quan: Đường Vi Cố đi học sớm
gặp bà lão xe chỉ đỏ ở quán, Vi Cố hỏi: bà lão ấy bảo rằng dây đỏ (xích thằng)
này đã buộc người nào lấy người nào thì nhất định như thế, dẫu oán cừu cũng
không tránh được.
(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960)
Xét: Bản “Kim
Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích, câu 904 là:
Buộc chân, THỜI cũng xích thằng NHUỐM trao
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 08/6/2020
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật