ĐẠI SỰ HAI TRIỀU HẠ THƯƠNG
CÙNG TRUYỀN THUYẾT TRƯỚC ĐÓ
Triều
Thương 商 từ
sau khi Thành Thang 成汤 sáng
nghiệp, thời gian 600 năm, đại sự có thể khảo được, trừ 6 lần dời đô, trừ đại
chiến với Quỷ Phương 鬼方, trừ sau cùng trực
tiếp gián tiếp đánh nhau liên quan đến việc vong quốc ra, đều là 5 lần tuần
hoàn tự thịnh đến suy. Gọi là thịnh chính là vị quân chủ anh vũ, chư hầu quy phục;
gọi là suy chính là vị quân chủ hôn dung, hoặc vương thất nội loạn, còn chư hầu
thì phản li. Tiền kì thịnh suy lần đầu tiên liên quan đến cháu Thành Thang là
Thái Giáp 太甲 (Thương
triều đệ tứ vương) có quan hệ với vị công thần khai quốc triều Thương là Y Doãn
伊尹. Có 2 thuyết:
Một thuyết là Thái Giáp vô đạo,
“điên phúc Thang chi điển hình” 颠覆汤之典型 (phá hoại pháp
độ của vua Thang), Y Doãn đã đưa Thái Giáp ra đất Đồng 桐,
qua 3 năm, thấy Thái Giáp tu đức sửa chữa lỗi lầm lại rước về lên ngôi lại.
Một
thuyết khác là sau khi Thương Vương Trọng Nhâm 仲壬 qua đời, Y Doãn
đã đày Thái Giáp, người mà theo đúng pháp sẽ kế ngôi, ra đất Đồng, tự lên vương
vị; qua 7 năm, Thái Giáp từ đất Đồng ngầm trốn về giết chết Y Doãn.
Bàn
Canh 盘庚 của
hậu kì triều Thương là vị trung hưng chi chủ. Sau ông, duy chỉ người cháu là Vũ
Đinh 武丁 từng
một dạo trung hưng. Từ Vũ Đinh trở về sau, triều Thương luôn đi suy yếu. Các vị
quân chủ kế vị đều sinh trưởng trong an dật, “bất tri giá sắc chi gian nan, duy
đam lạc chi tùng” 不知稼穑之艰难, 惟耽乐之从 (không biết cấy gặt gian nan, chỉ chạy theo việc hưởng
lạc) (đây là lời của Chu Công, vị khai quốc nguyên huân của triều Chu nói về
nguyên nhân suy vong của mấy triều trước). Họ lấy việc vui chơi săn bắn yến tiệc
hoang phí thay cho sự vất vả lao nhọc quốc chính. Những năm cuối triều Chu , sự đồi phế suy vong và phóng túng bao trùm cả xã hội
người Thương, phong khí cuồng ẩm lạm tuý phổ biến đến các vị quân chủ, quý tộc
cùng thứ dân. Đó là nguyên nhân chủ yếu mà họ vong quốc.
Trước
khi thuật lại quá trình diệt vong của triều Thương, chúng ta hãy nhìn lại đầu mối
lịch sử mà triều Thương kế thừa.
Triều đại
mà triều Thương thay thế là triều Hạ. Về triều Hạ, những gì chúng ta biết càng
mơ hồ. Ví dụ như triều Hạ đã có văn tự chưa? Đã có đồ đồng chưa? Nông nghiệp
phát triển đến trình độ nào? Tổ chức chính trị giống và khác với triều Thương ở
điểm nào? Những vấn đề này đều không có cách nào giải đáp. Trong những truyền
thuyết và ghi chép về triều Hạ của người đời sau, chúng ta có thể rút ra những
sự thực tương đối đáng tin, đại khái như sau.
Triều Hạ
trải qua ước khoảng 400 năm, quân vị là cha mất con kế vị, không phải là anh mất
em kế vị. Việc dời quốc đô so với triều Thương càng nhiều hơn. Vị quân chủ lúc
ban đầu là ông Vũ 禹 đóng
đô ở Dương Thành 阳城, Tấn Dương 晋阳, An Ấp 安邑 đều
không ra khỏi góc tây nam của Sơn Tây 山西 ngày nay (Dương Thành阳城 phía tây Dực
Thành 翼城, Tấn Dương晋阳 phía tây Lâm Phần 临汾,
An Ấp安邑 phía
đông bắc Bình Lục 平陆. Con ông Vũ là ông Khải 启bắt
đầu vượt sông tiến về phía nam, cư trú khoảng tại nay là huyện Mật 密, Tân Trịnh 新郑. Về sau trừ cháu
ông Khải là Hậu Tương 后相 nhân vì ngoại hoạn mất nước mà phải đào vong bên ngoài
ra, việc dời đô của mấy vị quân chủ triều Hạ không ra khỏi phía nam Hoàng Hà 黄河, phía bắc sông Nhữ 汝,
sông Dĩnh 颍 của
Hà Nam 河南ngày nay. Khi triều Hạ bị Thành Thang 成汤diệt, đô tại Châm Tầm 斟鄩,
tức phía tây nam huyện Củng 巩 ngày nay. Sự kiện lớn nhất của triều Hạ là cuộc đấu
tranh với ngoại tộc Hữu Cùng Thị 有穷氏. Hữu Cùng Thị lấy
vùng Sừ 鉏 (nay
là phía đông huyện Hoạt 滑 Hà Nam
Mấy đời
tiên thế của Thành Thang là bộ tộc trưởng. Ông tổ đời thứ 14 là Tiết 契 đồng
thời với ông Vũ 禹, lấy vùng Phan 蕃 (nay là phụ cận
Bình Sơn 平山 Hà Bắc 河北) làm căn cứ địa.
Con ông Tiết là Chiêu Minh 昭明 dời đến Để Thạch 砥石 (nay là lưu vực
sông Để 砥 Hà Bắc
河北), kế đó dời đến đất Thương 商
(nay là Thương Khâu 商丘 Hà Nam
Tướng Thổ liệt liệt, hải ngoại hữu tiệt.
相土烈烈, 海外有截
(Tướng Thổ cực kì uy vũ, chư hầu hải ngoại đều quy phục)
(còn tiếp)
Huỳnh Chương Hưng
Quy
Nhơn 03/6/2020
Nguyên tác
HẠ THƯƠNG ĐẠI SỰ CẬP DĨ TIỀN CHI TRUYỀN THUYẾT
夏商大事及以前之传说
Trong quyển
TRUNG QUỐC SỬ
CƯƠNG
中国史纲
Tác giả: Trương Ấm Lân 张荫麟
Bắc Kinh: Hoá học công nghiệp xuất bản xã, 2017
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật