TRƯỜNG BÌNH
CHI CHIẾN
(kì 1)
周赧王五十三年 (己亥, 公元前 262 年)
楚人纳州于秦以平
武安君伐韩 (1), 拔野王. 上党路绝, 上党守冯亭与其民谋曰 (2): “郑道已绝, 秦兵日进, 韩不能应, 不如以上党归赵. 赵受我, 秦必攻之; 赵被秦兵, 必亲韩; 韩, 赵为一, 则可以当秦矣.”乃遣使者告于赵曰: “韩不能守上党, 入之秦, 其吏民皆安于赵, 不乐为秦. 有城市邑十七, 愿再拜献之大王!”赵王以告平阳君豹, 对曰: “圣人甚祸无故之利.” 王曰: “人乐吾德, 何谓无故?” 对曰: “秦蚕食韩地 (3), 中绝, 不令相通, 固自以为坐而受上党也. 韩氏所以不入于秦者, 欲嫁其祸于赵也. 秦服其劳而赵受其利, 虽强大不能得之于弱小, 弱小固能得之于强大乎! 岂得谓之非无故哉? 不如勿受.” 王以告平原君, 平原君请受之. 王乃使平原君往受地, 以万户都三封其太守华阳君, 以千户都三封其县令为侯, 吏民皆益爵三级. 冯亭垂涕不见使者, 曰: “吾不忍卖主地而食之也!”
Phiên âm
Sở nhân
nạp châu vu Tần dĩ bình.
Vũ An
Quân phạt Hàn (1), bạt Dã Vương. Thượng Đảng lộ tuyệt, Thượng Đảng
Thú Phùng Đình dữ kì dân mưu viết (2): “Trịnh đạo dĩ tuyệt, Tần binh
nhật
Tiến, Hàn bất năng ứng, bất như dĩ Thượng Đảng quy Triệu.
Triệu thụ ngã, Tần tất công chi; Triệu bị Tần binh, tất thân Hàn; Hàn, Triệu vi
nhất, tắc khả dĩ đương Tần hĩ.” Nãi khiển sứ giả cáo vu Triệu viết: “Hàn bất
năng thủ Thượng Đảng, nhập chi Tần, kì lại dân giai an vu Triệu, bất lạc vi Tần.
Hữu thành thị ấp thập thất, nguyện tái bái hiến chi đại vương!” Triệu Vương dĩ
cáo Bình Dương Quân Báo, đối viết: “Thánh nhân thậm hoạ vô cố chi lợi.” Vương
viết: “Nhân lạc ngô đức, hà vị vô cố?” Đối viết: “Tần tàm thực Hàn địa (3),
trung tuyệt, bất lệnh tương thông, cố tự dĩ vi toạ nhi thụ Thượng Đảng dã. Hàn
thị sở dĩ bất nhập vu Tần giả, dục giá kì hoạ vu Triệu dã. Tần phục kì lao nhi
Triệu thụ kì lợi, tuy cường đại nhi bất năng đắc chi vu nhược tiểu, nhược tiểu
cố năng đắc chi vu cường đại hồ! Khởi đắc vị chi phi vô cố tai? Bất như vật thụ.”
Vương dĩ cáo Bình Nguyên Quân, Bình Nguyên Quân thỉnh thụ chi. Vương nãi sử
Bình Nguyên Quân vãng thụ địa, dĩ vạn hộ đô tam phong kì Thái thú Hoa Dương
Quân, dĩ thiên hộ đô tam phong kì huyện lệnh vi Hầu, lại dân giai ích tước tam
cấp. Phùng Đình thuỳ thế bất kiến sứ giả, viết: “Ngô bất nhẫn mại chủ địa nhi
thực chi dã!”
Chú thích
1- Vũ An Quân 武安君: Các nước, các triều đại, người mà có khả năng an
bang thắng địch đều có hiệu là “Vũ An” 武安,
xuất hiện sớm nhất từ thời Tây Chu, Vũ An tức dùng võ công trị thế, uy tín an
bang mà nổi tiếng. “Quân” 君 là một tước hiệu mới của khanh đại phu. Bạch Khởi 白起mấy lần lập chiến công, Tần phong ông là Vũ An Quân 武安君, ở đây chỉ Bạch Khởi 白起.
2- Phùng Đình 冯亭 (? –
260 trước công nguyên): người nước Hàn thời Chiến Quốc. Năm 262 trước công
nguyên, Vũ An Quân Bạch Khởi của nước Tần đánh nước Hàn, lấy ấp Dã Vương 野王. Thượng Đảng 上党 và các đạo lộ của
nước Hàn đều bị cắt đứt, nước Hàn phái Dương Thành Quân 阳成君 đến
nước Tần tạ tội, cắt dâng Thượng Đảng xin hoà. Mặt khác phái Hàn Dương 韩阳 thông
báo cho Cận Thẩu 靳黈rời Thượng Đảng, Cận Thẩu không chịu, Hàn Hoàn Huệ
Vương 韩桓惠王 phái
Phùng Đình tiếp nhận thay vị trí của Cận Thẩu.
3- Tàm thực 蚕食: Tằm ăn lá dâu. Xâm chiếm từng bước từng bước như tằm
ăn lá dâu. Ví xâm chiếm từng bước.
Dịch nghĩa
Chu Noãn Vương năm thứ 53 (Kỉ Hợi, năm 262 trước công
nguyên).
Nước Sở dâng Châu Lăng cho nước Tần để cầu hoà bình.
Vũ An Quân Bạch Khởi của nước Tần đánh nước Hàn, chiếm được
Dã Vương. Các con đường ở Thượng Đảng và ngoại giới đều bị cắt đứt. Quận thú
Thượng Đảng là Phùng Đình cùng với dân chúng bàn rằng:
- Hiện đường đi đến
đô thành Tân Trịnh đã bị cắt đứt, quân đội nước Tần ngày càng không ngừng tiến
đến. Nước Hàn không có cách nào tiếp ứng, chi bằng dâng Thượng Đảng cho nước
Triệu. Nếu nước Triệu tiếp nhận, nước Tần nhất định sẽ tấn công họ; nước Triệu
đối mặt với sự tấn công của quân đội nước Tần, nhất định sẽ liên hiệp với nước
Hàn; Hàn, Triệu liên hiệp lại có thể chống cự lại nước Tần.
Thế là phái sứ giả đến nói với nước Triệu:
- Nước Hàn chúng tôi không cách gì giữ được
Thượng Đảng, nay muốn đem Thượng Đảng dâng cho Tần, nhưng quan viên và bách
tính trong quận đều một lòng muốn hướng về Triệu, không muốn làm thuộc hạ của Tần.
Chúng tôi hiện có 17 ấp lớn, xin cung kính dâng cho Triệu Vương!
Triệu Vương đem việc đó nói lại với Bình Dương Quân Triệu
Báo, Triệu Báo nói rằng:
- Thánh nhân cho rằng tiếp nhận lợi ích vô
duyên vô cớ là điềm không tốt.
Triệu Vương bảo:
- Người ta ngưỡng mộ
ân đức của ta, sao lại là vô duyên vô cớ?
Triệu Báo đáp rằng:
- Nước Tần thôn tính
nước Hàn như tằm ăn lá dâu, từ đó cắt đứt các đường giữa Thượng Đảng và đô
thành Tân Trịnh, khiến không lưu thông được, họ vốn cho là có thể ngồi đợi Thượng
Đảng quy hàng. Sở dĩ người nước Hàn không dâng cho Tần mà dâng cho Triệu, chính
là muốn muốn đem hoạ hoạn chuyển cho Triệu. Tần bỏ ra muôn ngàn khó nhọc mà Triệu
lại ngồi thu cái lợi, cho dù chúng ta có mạnh cũng không thể đoạt lấy đất đai từ
tay kẻ yếu, huống hồ chúng ta vốn đã yếu, làm sao có thể tranh cùng nước Tần lớn
mạnh! Điều đó lẽ nào chẳng phải là vô duyên vô cớ sao? chi bằng không nhận Thượng
Đảng.
Triệu Vương lại đem việc đó nói với Bình Nguyên Quân Triệu
Thằng, Triệu Thắng lại khuyên Triệu Vương tiếp nhận. Thế là Triệu Vương phái
Triệu Thắng đi tiếp nhận, phong Phùng Đình làm Hoa Dương Quân, ban cho 3 thành có
vạn hộ dân làm phong địa; lại phong huyện lệnh ở đó tước Hầu, ban cho 3 thành
có ngàn hộ dân làm phong địa. Quan lại đều gia tước 3 cấp. Phùng Đình không muốn
gặp sứ giả, rơi nước mắt nói rằng:
- Ta không nỡ bán đất
đai của đất nước để lấy làm bổng lộc của mình.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn
15/5/2020
Nguồn
TƯ TRỊ THÔNG GIÁM
资治通鉴
Bắc Tống . Tư Mã Quang 司马光
Chủ biên: Nhậm Tư Vũ 任思武
Bắc Kinh . Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã, 2013
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật