Dịch thuật: Sự lòng ngỏ với băng nhân (621) ("Truyện Kiều")

SỰ LÒNG NGỎ VỚI BĂNG NHÂN (621)

          Băng nhân 冰人: chỉ người làm mai

          Điển cố xuất xứ từ Tấn thư – Sách Đảm truyện 晋书 - 索紞传:

          Có một người tên Lệnh Hồ Sách 令狐策, ngày nọ nằm mộng thấy mình đứng trên băng nói chuyện với người ở dưới băng. Lệnh Hồ Sách tỉnh dậy trong lòng ngờ vực bèn đi hỏi Sách Đảm 索紞 – một người thông hiểu âm dương. Sách Đảm nói rằng:

          Trên băng là dương, dưới băng là âm, nói rõ giấc mộng đó có liên quan đến việc âm dương. Trong “Thi kinh” có câu:

Sĩ như quy thê

Đãi băng vị phán

士如归妻

迨冰未泮

(Nếu anh lấy vợ

Nên nhân lúc băng chưa tan mà rước dâu)

Như vậy giấc mộng đó có liên quan đến hôn sự. Anh ở trên băng nói với người dưới băng, đó là dương nói với âm, liên quan đến việc làm mai. Tóm lại, hàm nghĩa của giấc mộng đó là, anh sẽ làm mai cho người khác, hơn nữa hôn sự đó sẽ hoàn thành vào khoảng trước lúc băng tan.

          Về sau người ta dùng “băng nhân” để chỉ người làm mai.

http://blog.sina.com.cn/s/blog_859a01f20101njqs.html

Sự lòng ngỏ với băng nhân

Tin sương đồn đại xa gần xôn xao

(“Truyện Kiều” 621 – 622)

Trước thầy sau tớ lao xao

Nhà băng đưa mối rước vào lầu trang

(“Truyện Kiều” 629 – 630)

Ngỏ lời nói với băng nhân

Tiền trăm lại cứ nguyên ngân phát hoàn

(“Truyện Kiều” 2207 – 2208)

Băng nhân: Người làm mối. Sách Đảm truyện trong Tấn thư nói Lệnh Hồ Sách nằm mộng thấy mình đứng trên băng nói chuyện với người dưới băng. Sách Đảm nói: Lệnh sẽ làm ông mối. Do đó, băng nhân chỉ người làm mối, còn gọi là nhà băng.

(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội, Hà Nội – 1989)

Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích, ghi rằng:

          Tấn thư: Linh Hồ Sách mộng lập băng thượng, dữ băng hạ nhân ngữ. Sách Hoành viết, thử môi giới sự dã, quân đương vị nhân tác môi, băng phán nhi thành.

          晉書: 令狐策夢立冰上, 與冰下人語. 索紘曰, 此媒介事也, 君當為人作媒, 冰泮而成.

          (Sách Tấn: Ngươi Linh Hồ Sách nằm chiêm bao thấy đứng trên băng cùng với người dưới băng nói truyện. Ngươi Sách Hoành nói: ấy là việc làm mối, ngươi nên vì ta làm mối vợ, khi băng tan thì xong)

(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960)

Xét: Tên nhân vật索紞 (Sách Đảm) trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) in nhầm là 索紘  (Sách Hoành).

                                                                        Huỳnh Chương Hưng

                                                                        Quy Nhơn 07/5/2020