BÍ ẨN NGUYÊN NHÂN CÁI CHẾT CỦA ĐÔNG THÁI
HẬU TỪ AN
Trong lịch
sử triều Thanh, Đông Thái hậu Từ An 东太后慈安, một trong lưỡng
cung Hoàng Thái hậu là nhân vật rất quan trọng cùng với Tây Thái hậu Từ Hi 西太后慈禧, nhưng vào ngày mồng 10 tháng 3 năm Quang Tự 光绪 thứ
7 (ngày 8 tháng 4 năm 1881), lúc 12 giờ, Đông Thái hậu Từ An trước giờ mạnh khoẻ
không bệnh tật thình lình phát bệnh và đột ngột qua đời, thực là ngoài ý liệu của
mọi người. Từ đó, cái chết của Đông Thái hậu Từ An trở thành một nghi án của
Thanh cung.
Đông Thái
hậu Từ An họ Nữu Hỗ Lộc 钮祜禄, thuỵ Hiếu Trinh
Hiển Hoàng Hậu 孝贞显皇后, người Tương hoàng kì Mãn Châu, sinh vào ngày 12
tháng 7 năm Đạo Quang 道光 thứ 17 (ngày 12 tháng 8 năm 1837), phụ thân là Mục
Dương A 穆扬阿, từng giữ chức Quảng Tây hữu giang đạo 广西右江道. Khi Hàm Phong 咸丰 còn là hoàng tử,
Nữu Hỗ Lộc thị đã là trắc phúc tấn của ông. Do bởi đích phúc tấn của ông (Tát
Khắc Đạt thị 萨克达氏, sau được dâng tôn hiệu là Hiếu Đức Hiển Hoàng Hậu 孝德显皇后) qua đời trước khi Hàm Phong lên ngôi, tháng 2 năm
Hàm Phong thứ 2 (1852), Hữu Hỗ Lộc thị được phong làm Trinh tần 贞嫔, tháng 5 tấn phong Trinh Quý phi 贞贵妃, tháng 10 lại được sách phong làm Hoàng hậu. Tháng 11
năm 1861 sau khi Hàm Phong đế qua đời, bà được tôn làm Mẫu Hậu Hoàng Thái Hậu,
dâng tôn hiệu là Từ An, cùng Từ Hi Thái Hậu “thuỳ liêm thính chính” 垂帘听政, mọi người gọi bà là “Đông Thái Hậu” hoặc “Lão Phật
Gia”, đối ứng với Tây Thái Hậu Từ Hi.
Từ An
và Từ Hi hình thành cặp đối sánh rõ rệt. Từ An là vị Hoàng hậu tốt, đức cao vọng trọng, vì thế khi bà qua đời mọi
người đều đau buồn thương tiết, đối với cái chết của bà nảy sinh sự hoài nghi.
Đương thời Đông Thái hậu 45 tuổi, nhỏ hơn Tây Thái hậu 2 tuổi, “thể khí tố xưng
cường kiện” 体气素称强健 (thể
chất khí chất vồn mạnh khoẻ) (“Quang Tự
truyện” 光绪传 của Khổng Hiếu
Ân 孔孝恩, Đinh Kì 丁琪), còn Tây Thái hậu
Từ Hi đang có bệnh. Cho nên khi nghe được tin dữ, rất nhiều triều thần đều cho là “Tây
biên xuất sự” 西边出事 (phía
bên Tây xảy ra việc), đợi đến khi biết kết quả mới kinh ngạc không thôi. Rất
nhiều quan viên nêu hoài nghi, đặc biệt là Tả Tông Đường 左宗棠, lập tức hét to “có quỷ”.
..................
Theo
truyền thuyết, ngày mà Từ An Thái Hậu đột ngột qua đời hãy còn thị triều.
Đương
thời Xu phủ vương 枢府王 đại thần Dịch Hân 奕訢,
Đại học sĩ Tả Tông Đường左宗棠, Thượng thư Vương
Văn Thiều 王文韶, Hiệp biện Đại học sĩ Lí Hồng Tảo 李鸿藻 triều
kiến Từ An, đều thấy trên mặt của bà không có dấu hiệu của bệnh, chỉ là hai bên
má hơi đỏ, giống như có chút say, ngoài ra không có chỗ nào có đặc biệt gì. Sau
giờ Ngọ, các đại thần quân cơ thoái triều, nội đình bỗng truyền báo Hiếu Trinh
Thái hậu giá băng, mệnh cho các vị ở Xu phủ 枢府 (1) tức tốc thương nghị. Các đại thần kinh ngạc không
thôi. Nhân vì trước đây đế hậu có bệnh luôn được quân cơ sau khi kiểm tra lập tức
truyền ngự y cho thuốc. Còn lần này bỗng truyền báo tin Thái hậu giá băng, quả
thực vô cùng kì lạ. Các đại thần vào cung của Từ An, thấy Từ Hi ngồi trên một
chiếc ghế thấp, mắt nhìn Từ An tiểu liệm, vô cùng bình tĩnh nói rằng:
- Đông Thái hậu vốn mạnh khoẻ, sao lại đột
nhiên lại mất?
Lúc nói
rơm rớm nước mắt. Các đại thần đều khấu đầu an ủi, không dám hỏi chứng bệnh. Cuối
cùng cũng làm xong tang sự một cách sơ sài.
Căn cứ
vào những biểu hiện của Từ Hi, mọi người cho rằng Từ Hi đã hạ độc Từ An. Hơn nữa,
truyền thuyết có nói Hàm Phong để lại cho Từ An mật chiếu, bảo bà phải tuỳ thời
mà xử tử Từ Hi. Bị sự lừa gạt của Từ Hi, Từ An đã thiêu huỷ mật chiếu, đem vũ
khí lớn nhất đối kháng với Từ Hi huỷ đi. Từ Hi bèn hạ độc Từ An.
Nguyên
nhân cụ thể đối với cái chết đột ngột của Từ An đến nay vẫn tồn tại tranh nghị.
Trừ thuyết bị trúng độc ra, còn thuyết tự sát, tự nhiên tử vong. Thuyết “tự
sát” đến từ Thanh bại loại sao 清稗类钞. Trong sách
này nói rằng:
Hiếu Khâm thực chứng dĩ hối mại chúc thác,
can dự triều chính, ngữ phả kích. Hiếu Trinh bất năng dung, hựu dĩ mộc nột bất
năng dữ chi biện. Đại khuể, thôn tị yên hồ tự tận.
孝钦实证以贿卖嘱托, 干预朝政, 语颇激. 孝贞不能容, 又以木讷不能与之辩. 大恚, 吞鼻烟壶自尽.
(Thực tế
chứng minh Hiếu Khâm đã hối lộ mua chuộc, can dự triều chính, lời nói quá
khích. Hiếu Trinh không thể dung, nhưng vì hiền lành không giỏi ăn nói nên
không thể cùng tranh biện. Bà tức giận, đã nuốt tị yên hồ (2) tự tận)
Trong Thanh triều dã sử đại quan 清朝野史大观lại nói:
Từ Hi mệnh thái y dĩ bất đối chứng chi dược
trí tử vong.
慈禧命太医以不对症之药致死亡
(Từ Hi
lệnh cho thái y dùng thuốc không đúng với bệnh khiến tử vong)
Để nói rõ Từ An vì dùng “thác dược trí tử” 错药致死 (dùng
sai thuốc mà chết).
Cho dù
là “thuyết trúng độc” hay thuyết “tự sát” hoặc thuyết “dùng sai thuốc mà chết”,
đều có cùng một điểm, tức Từ Hi hại chết Từ An. Nhưng cũng có học giả cho rằng
Từ An “tự nhiên tử vong”. Từ Triệt 徐彻 trong Từ Hi đại
truyện 慈禧大传 có khuynh hướng về thuyết “bệnh tử”. Đầu tiên tác giả
cho rằng Từ An không giỏi trong việc xử lí chính sự, ví dụ như những lời nói
khi triệu kiến thần tử không đủ phân lượng, chỉ biết hỏi tình hình sức khoẻ,
hành trình xa gần v.v... cho nên căn bản bà không trở ngại gì cho Từ Hi về quyền
lực chính trị, từ Hi cũng không cần phải hại chết bà.
Từ Triệt
đề xuất chứng cứ hai tắc liên quan đến việc Từ An phát bệnh được ghi chép trong
Ông Đồng Hoà nhật kí 翁同龢日记:
Một tắc
là lúc Từ An Thái Hậu 26 tuổi từng bị bệnh “hữu loại can quyết” 有类肝厥 kéo dài đến 24 ngày, thậm chí đến mức “không thể nói
năng”.
Một tắc
khác là vào ngày mồng 4 tháng 12 năm Đồng Trị 同治thứ
8 (1869), Từ An Thái Hậu bị “cựu tật phát tác, quyết nghịch bán thời hứa” 旧疾发作, 厥逆半时许 (bệnh cũ tái phát, hôn mê nửa tiếng đồng hồ). “Quyết
chứng” 厥症 chủ yếu biểu hiện là đột nhiên hôn mê, bất tỉnh nhân
sự, tứ chi phát lạnh, nhẹ thì thời gian hôn mê ngắn, nặng thì bất tỉnh thậm chí
tử vong.
Nhưng
đó cũng chỉ là ý kiến của một nhà, còn như nguyên nhân chân chính Từ An Thái Hậu
đột ngột qua đời, chỉ có thể là nghi án của Thanh cung và trở thành đề tài của
mọi người lúc trà dư tửu hậu.
Chú của người
dịch
1- Xu phủ 枢府: cơ cấu trung
ương chủ quản đại quyền quân chính. Đời Tống đa phần chỉ Xu mật viện 枢密院, đời Minh và đầu đời Thanh đa phần chỉ Nội các 内阁, sau thời Ung Chính chỉ Quân cơ xứ 军机处.
2- Tị yên hồ 鼻烟壶: một vật nhỏ dùng
đựng thuốc để hít.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 17/5/2020
Nguyên tác Trung văn
ĐÔNG THÁI HẬU TỪ AN TỬ NHÂN CHI MÊ
东太后慈安死因之谜
Trong quyển
TRUNG QUỐC VỊ GIẢI CHI MÊ
中国未解之谜
Tác giả: Hải Tử 海子
Trung Quốc Hoa Kiều xuất bản xã, 2013
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật