KHÚC ĐÂU TƯ
MÃ PHƯỢNG CẦU (475)
Tư Mã Phượng cầu: tức khúc “Phượng cầu hoàng” của Tư Mã Tương Như.
Tương
truyền, Tư mã Tương Như 司马相如là một tài tử được
Huyện lệnh Lâm Cung 林邛 xem
là thượng khách. Trác Văn Quân 卓文君 là một giai nhân sớm đã goá chồng. Câu chuyện về hai
người bắt đầu từ lúc Tư Mã Tương Như đến nhà họ Trác làm khách, trên đại đường
Tư Mã Tương Như đàn khúc “Phụng cầu hoàng” 凤求凰 nổi tiếng, khúc
nhạc có đoạn:
Phượng hề phượng hề quy cố hương
Ngao du tứ hải cầu kì hoàng
Thời vị ngộ hề vô sở tương
Hà ngộ kim hề thăng tư đường
Hữu diễm thục nữ tại khuê phòng
Thất nhĩ nhân hà độc ngã trường
Hà duyên giao cảnh vi uyên ương
Hồ hiệt hàng hề cộng ngao tường
凤兮凤兮归故乡
遨游四海求其凰
时未遇兮无所将
何悟今兮升斯堂
有艳淑女在闺房
室迩人遐毒我肠
何缘交颈为鸳鸯
胡颉颃兮共翱翔
(Chim phượng chim phượng bay về cố hương
Ngao du bốn biển tìm chim hoàng
Chưa gặp được chim hoàng, không biết trú nơi nao
Sao đến nhà trong lòng sinh điều cảm mến
Có người đẹp trong khuê phòng
Người tuy gần nhưng lại tàn nhẫn với lòng ta
Làm sao có thể được như đôi uyên ương gối cổ nhau ân
ái
Để chim phượng ta và chim hoàng nàng cùng bay lượn)
Đêm đó,
Trác Văn Quan thu thập đồ đạc trốn ra khỏi nhà, hội ngộ cùng Tư Mã Tương Như sớm
đã đợi bên ngoài. Phụ thân của Trác văn Quân biết được vô cùng giận. Sau khi
Trác văn Quân cùng Tư Mã Tương Như về Thành Đô, đối mặt với gia cảnh nghèo
túng, họ lại trở về Lâm Cung mở một tiệm bán rượu, Trác Văn Quân tự mình đứng
bán. Cuối cùng phụ thân của Trác Văn Quân cũng chấp nhận tình yêu của họ.
Khúc đâu Tư Mã Phượng cầu
Nghe ra như oán như sầu phải chăng?
(“Truyện Kiều” 475 – 476)
Tư Mã Phượng
cầu: Tức là khúc nhạc “Phượng cầu”
hay “Phượng cầu kì hoàng” (chim phượng tìm chim hoàng) của Tư Mã Tương Như đánh
cho Trác Văn Quân nghe.
(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội,
Hà Nội – 1989)
Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích,
ghi rằng:
Sử kí: Tư mã Tương Như dĩ cầm tâm khiêu tân
quả phụ Trác văn Quân hữu Cầu hoàng khúc.
史記: 司馬相如以琴心挑新寡婦卓文君有求凰曲
(Sách Sử
kí: Ông tư mã Tương Như lấy tiếng đàn bỡn đàn bà mới goá là Trác văn Quân có
làm khúc Cầu hoàng).
(Sài
Gòn: nxb Sống Mới, 1960)
Xét: - Bản Duy Minh Thị 1872 do GS Nguyễn Tài Cẩn
phiên Nôm câu 475 là:
Khúc đâu Tư mã HOÀNG cầu
(Nxb Đại học quốc gia Hà
Nội, 2002)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 07/4/2020
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật