NHÀ LAN THANH VẮNG MỘT MÌNH
(375)
Nhà lan: tức “lan thất” 蘭室 chỉ gian phòng thơm và điển
nhã. Đa phần dùng để chỉ nơi ở của phụ nữ. Ngoài ra, còn có “huệ lâu” 蕙樓 (lầu
huệ), “tiêu phòng” 椒房 (phòng tiêu) cũng được dùng với ý nghĩa này.
Thơ của Trương Hoa 张华
trong Văn tuyển 文选 có câu:
Giai nhân xứ hà viễn
Lan thất vô dung quang
佳人处遐远
兰室无容光
(Chồng ở chốn xa kia
Nơi phòng lan không chăm
chút dung nhan)
Thẩm Thuyên Kì 沈佺期trong
bài Nghĩ cổ biệt li 拟古别离:
Hạo nguyệt yểm lan thất
Quang phong hư huệ lâu
皓月掩兰室
光风虚蕙楼
(Phòng lan khuất trăng sáng
Gió thổi lầu huệ vắng)
Trong Cựu Ngũ đại sử - Đường thư – Quách Sùng Thao truyện 旧五代史 - 唐书 - 郭崇韬传có đoạn:
Kiến
bản triều Trường An đại nội, lục cung tần ngự, đãi cập vạn nhân, tiêu phòng lan
thất, vô bất sung nhận
见本朝长安大内, 六宫嫔御, 殆及万人, 椒房兰室, 无不充牣
(Thấy nơi đại nội Trường An của bản
triều, tần ngự chốn lục cung có đến cả vạn người, không nơi nào là không có đầy)
Nhà lan thanh vắng một mình
Ngẫm cơ hội ngộ đã dành hôm nay
(“Truyện Kiều” 375 – 376)
Nhà lan: Nhà trồng cây lan, chỉ nhà. Những chữ “hương”, “lan” ở
sau “nhà” chỉ là tô điểm cho đẹp lời, do ảnh hưởng của từ chương học Trung Quốc.
(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội,
Hà Nội – 1989)
Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích,
ghi rằng:
Trang Tử: Dữ thiện nhân cư như nhập chi lan
chi thất.
莊子: 與善人居如入芝蘭之室
(Sách
Trang Tử: Cùng với người lành ở như vào nhà chi lan)
(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960)
Xét: Bản “Kim Vân Kiều”do Bùi Khánh Diễn chú
thích, câu 376 là:
GẪM cơ hội ngộ đã dành hôm nay
Bản “Tư liệu Truyện Kiều - Bản Duy Minh Thị 1872” do GS Nguyễn Tài Cẩn
phiên Nôm, thì 2 câu này là:
Nhà HƯƠNG thanh vắng một mình
GẪM cơ hội ngộ đã dành CÓ NAY
(Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, 2002)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 14/3/2020
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật