孔子曰: “君子有三思, 不可不察也. 少而不学, 长无能也; 老而不教, 死莫之思也; 有而不施, 穷莫之救也. 故君子少思其长则务学, 老思其死则务教, 有思其穷则务施.
(孔子家语 - 三恕)
Khổng Tử viết: “Quân tử hữu tam tư, bất khả
bất sát dã. Thiếu nhi bất học, trưởng vô năng dã; lão nhi bất giáo, tử mạc chi
tư dã; hữu nhi bất thi, cùng mạc chi cứu dã. Cố quân tử thiếu tư kì trưởng tắc
vụ học; lão tư kì tử tắc vụ giáo; hữu tư kì cùng tắc vụ thi.
(Khổng Tử gia ngữ - Tam thứ)
Khổng Tử
bảo rằng: “Quân tử có ba điều phải suy nghĩ, không thể không xem trọng.
- Lúc
trẻ không học, đến khi trưởng thành không có kĩ năng.
- Lúc
già không dạy bảo con cháu, sau khi mất chẳng có ai nhớ tới.
- Lúc
giàu có không bố thí, khi gặp cảnh khồn cùng không có ai cứu giúp.
Cho
nên, quân tử:
- Lúc trẻ nghĩ đến khi già, phải
ra sức học tập.
- Lúc
già nghĩ đến việc sau khi mất phải ra sức dạy bảo con cháu.
- Lúc giàu
có nghĩ đến khi gặp cảnh cùng khốn, phải ra sức bố thí.
Chú của người
dịch
Khổng
Tử gia ngữ 孔子家语: còn gọi
là Khổng thị gia ngữ 孔氏家语, nói tắt là Gia ngữ 家语. Đây là bộ trứ tác của Nho gia, nguyên bản có 27 quyển,
bản hiện nay có 10 quyển, tổng cộng 44 thiên. Khổng Tử gia ngữ ghi lại tư tưởng cùng ngôn hành của Khổng Tử và
môn đệ của Khổng Tử.
Bản Khổng Tử gia ngữ hiện nay gồm 10 quyển,
44 thiên, Vương Túc 王肃 thời Nguỵ chú. Sau sách có phụ thêm bài tự của Vương Túc, và “Hậu tự” 后序.
Quyển Khổng Tử gia ngữ do Vương Ứng Lân王应麟chủ
biên, phần tự của Vương Túc để ở đầu sách và không có phần “Hậu tự”.
Đoạn
này ở quyển 2, thiên thứ 9 Tam thứ 三恕.
Huỳnh Chương Hưng
Quy
Nhơn 25/02/2020
Nguồn
KHỔNG TỬ GIA NGỮ
孔子家语
Chủ biên: Vương Ứng Lân 王应麟
Trường Xuân . Thời đại văn hoá xuất bản xã, 2003
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật