TÀI THẦN
Theo
dân tục Trung Quốc, hàng năm vào ngày mồng 5 tháng Giêng là sinh nhật của Tài
thần gia 财神爷. Hi vọng phát gia trí phú của mọi người, nhất là của
các hộ thương nhân, đều đốt pháo, bày tiệc rượu, trịnh trọng tiếp Tài thần, chỉ
mong Tài thần đem kim ngân tài bảo đến nhà. Thời cổ, còn có người vào đêm trước
ngày mồng 5 tháng Giêng, giả làm Tài thần đến từng nhà phát thần tượng in trên
giấy, đồng thời nói nhưng câu cát lợi như: “kim tiền tài bảo cổn tiến lai” 金钱财宝滚进来 (kim
tiền tài bảo cuồn cuộn vào nhà), “Tài thần đáo gia, việt qua việt phát” 财神到家, 越过越发 (Tài thần đến nhà, càng ngày càng phát đạt), mục đích
là để kiếm chút ít tiền.
Trong Sưu thần kí 搜神记 có
thuật một đoạn:
Tài chủ
Trương viên ngoại 张员外, lúc về già trong nhà đột nhiên gặp phải biến cố, bèn
bán nhà cho một người tên Trần Ưng 陈应. Trần Ưng sau khi
mua nhà, người trong nhà lần lượt từng người sinh bệnh, ông ta nghi ngờ căn nhà
không được cát lợi, lại chuyển bán cho người hàng xóm tên A Văn 阿文. Sau khi A Văn dọn đến ở, một ngày nọ vào lúc nửa
đêm, đột nhiên nhìn thấy phía bắc của nhà có 3 người đến, một người mặc áo
vàng, một người mặc áo trắng, một người mặc áo xanh, họ cùng nhau nói chuyện. A
Văn lén nghe, mới biết họ là Kim thần 金神, Ngân thần 银神 và
Tiền thần 钱神. Trời dần sáng, áo vàng biến mất ở vách phía tây của
gian nhà giữa, áo trắng biến mất ở vách phía bắc của gian nhà giữa, áo xanh biến
mất ở phía gian nhà giữa độ 5 bước chân, Trời sáng ra, A Văn đào khắp nơi, đào
được vàng và bạc mỗi thứ 500 cân, tiền thì 10 vạn xâu, A Văn trở thành một tài
chủ.
Từ câu chuyện này có thể thấy,
mọi người rất tin tưởng chỉ cần gặp được Tài thần hiển linh thì có thể phát
tài.
Tài thần
gia từ xưa tới nay là một trong những đối tượng được người Trung Quốc tin thờ.
Rốt cuộc Tài thần gia mà mọi người thờ phụng là ai? Đối với vấn đề này có nhiều
thuyết khác nhau.
Có thuyết nói là Triệu Công Minh 赵公明. Theo ghi chép
trong Tam giáo sưu thần đại toàn 三教搜神大全, người này
vốn ở núi Chung Nam 终南, thời Tần Thuỷ Hoàng 秦始皇 ẩn cư trong núi
sâu, tinh tu đắc đạo, được Ngọc Hoàng Đại Đế 玉皇大帝 phong làm Chính
Nhất Huyền Đàn Nguyên Soái 正一玄坛元帅, có thể gọi sấm
sai điện, hô phong hoán vũ, trừ ôn dịch hoạ tai. Với người mua bán cầu tài, ông
có thể bảo hộ có được lợi. Trong Phong thần
diễn 封神演义 nghĩa xác lập địa
vị của Tài thần, gọi những thần như Chiêu Bảo Thiên Tôn 招宝天尊, Nạp Trân Thiên Tôn 纳珍天尊, Chiêu Tài Sứ Giả 招财使者, Lợi Thị Tiên
Quan 利市仙官, nghiễm nhiên là Tài thần. Thời cận đại có người cho
Triệu Công Minh là người Hồi tộc, cho nên khi tế tự phải dùng bò dê làm tế phẩm.
Có thuyết nói là Tỉ Can 比干. Trong lịch sử
quả thực có người này, trung thực chính trực, dám nói thẳng. Ông là tam thúc của
Trụ Vương 纣王. Trụ Vương vô đạo nghe theo sàm ngôn của sủng phi Đát
Kỉ 妲己, mổ bụng lấy tim Tỉ Can. Tỉ Can vì dân, thẳng thắng
vô tư cho nên được tôn làm Tài thần. Trong dân gian lưu truyền câu chuyện: sau
khi Tỉ Can bị móc tim, nhân vì uống linh đan diệu dược mà Khương Tử Nha 姜子牙 đưa
cho nên không chết. Ông đến với dân gian, ban phát rộng rải tài bảo. Nhân vì
không có tim, cho nên vô tư không vì người nào, làm việc càng công bằng, được mọi
người yêu kính tôn thờ.
Cũng có thuyết nói là Ngũ hiển thần 五显神. Hồng Quát 洪适 trong
Di kiên chí 夷坚志 có ghi chép nhiều về Ngũ hiển thần. Lúc ban sơ, Ngũ hiển
thần lưu truyền ở vùng Vụ Nguyên 婺源, Đức Hưng 德兴 Giang
Tây 江西, là 5 anh em. Đến triều Tống được phong làm Vương, chữ
đầu tiên ở phong hiệu đều là “hiển” 显, cho nên xưng là Ngũ
hiển thần. Trong Tổ điện linh ứng tập 祖殿灵应集 nói là trời giáng xuống Ngũ thần tại nhà Vương Dụ 王喻 ở Vụ
Nguyên. Trong Tân sưu thần kí 新搜神记 nói Ngũ hiển tài thần là 5 người con của Tiêu Vĩnh
Phúc 萧永福 đời
Tống. Trong Thanh gia lục 清嘉录 dẫn chứng là 5 người con của Cố Dã Vương 顾野王 khoảng
thời gian triều Lương triều Trần thời Nam
Còn có thuyết cho là Tài Bạch Tinh Quân 财白星君. “Văn tài thần”
文财神 là vị
Tài thần gia có thái độ rất tự nhiên khoáng đạt. Hoạ tượng của ông thường xếp
cùng Tam tinh “Phúc” 福 “Lộc” 禄 “Thọ” 寿 và “Hỉ” 喜 thần, trở thành
“Phúc Lộc Thọ Tài Hỉ”. Tài Bạch Tinh Quân tay bưng hộp ngọc, 4 chữ “chiêu tài
tiến bảo” 招财进宝từ đó mà ra.
Lại có thuyết nói là Quan Vũ 关羽. Xem Quan Vũ là
“Võ tài thần” 武财神. Quan Vũ Đế Quân关羽帝君 luôn được mọi
người xem là tấm gương trọng nghĩa khí, sao lại trở thành Tài thần gia? Có người
giải thích là nhân vì Quan Vũ trọng nghĩa khí nhất, mới được nhiều thương nhân
xem là vị thần bảo hộ tài phú.
Tài phú
sau khi trở thành đối tượng mà mọi người truy cầu, Tài thần nhận được sự tin tưởng
thờ phụng của các giới trong xã hội, bất luận tín ngưỡng kính thờ vị Tài thần
nào, mục đích đều là mong có được tài phú mà không phải thông qua nỗ lực gian
khổ, hoặc giả tâm lí kiêu hãnh hi vọng dựa vào ám thị của Tài thần, bỏ ra một sức
nhỏ mà có được tài phú cự đại.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 03/02/2020
(Mùng 10 tháng Giêng năm Canh Tí)
Nguyên tác Trung văn
TÀI THẦN GIA CHI MÊ
财神爷之谜
Tác giả: Lưu Trung Tường 刘忠祥
Trong quyển
TRUNG QUỐC LỊCH SỬ CHI MÊ
中国历史之谜
Chủ biên: Lí Quảng Sinh 李广生
Thiên Tân: Bách hoa văn nghệ xuất bản xã, 2001
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật