THIÊN LÍ TỐNG NGA MAO
Theo Lộ sử 路史 của
La Bí 罗泌 đời
Tống, vào niên hiệu Trinh Quán 贞观 thời Đường, nước Hồi Hột 回纥 ở Tây vực là
phiên thuộc của Đại Đường. Một lần nọ, để bày tỏ lòng hữu hảo với Đại Đường, nước
Hồi Hột phái sứ giả Miễn Bá Cao 缅伯高 mang một ít kì trân dị bảo đi bái kiến Đường vương.
Trong số những cống vật này, trân cầm quý nhất ít thấy chính là con thiên nga
trắng.
Miễn Bá
Cao rất lo lắng về con chim thiên nga trắng này, lỡ xảy ra việc gì làm sao có
thể ăn nói nói với quốc vương đây? Cho nên trên đường, ông ta đích thân cho nó
ăn uống, không phút nào dám lười nhác. Ngày nọ Miễn Bá Cao đến bên hồ Miện
Dương 沔阳, thấy thiên nga vươn dài cổ ra, há mỏ lấy sức thở, Miễn
Bá Cao trong lòng không nỡ, bèn mở lồng mang thiên nga đến bên bờ nước để cho nó
uống. Nào ngờ thiên nga sau khi uống xong, “vụt” một tiếng, nó vỗ cánh bay lên
không. Miễn Bá Cao bổ về phía trước, nắm được một cộng lông vũ, ngơ ngẩn một
lúc lâu, mắt trân trân nhìn theo thiên ngay bay mất tăm mất dạng. Miễn Bá Cao cầm
cộng lông vũ mà thẩn thờ, trong đầu suy nghĩ: “Làm sao đây? Đi tiến cống chăng?
Đem thứ gì dâng cho Đường Thái Tông? Hay là trở về? nhưng sao dám đi gặp quốc vương Hồi Hột?” Đám
tuỳ tùng nói rằng: “Thiên nga đã bay đi mất, tìm cách nào bổ cứu đi”. Nghĩ trước
nghĩ sau, Miễn Bá Cao quyết định tiếp tục đi về phía đông, ông ta dùng một
vuông lụa trắng cẩn thận bọc chiếc lông vũ lại, trên vuông lụa viết một bài
thơ:
Thiên nga cống Đường triều
Sơn trùng lộ cánh diêu
Miện Dương hồ thất bảo
Hồi Hột tình nan phao
Thướng phụng Đường thiên tử
Thỉnh tội Miễn Bá Cao
Vật khinh nhân nghĩa trọng
Thiên lí tống nga mao
天鹅贡唐朝
山重路更遥
沔阳湖失宝
回纥情难抛
上奉唐天子
请罪缅伯高
物轻人义重
千里送鹅毛
(Mang chim thiên nga dâng cống cho triều Đường
Núi non muôn trùng đường sá lại xa xôi
Đến bên hồ Miện Dương mất đi báu vật
Nhưng tình ý của quốc vương Hồi Hột đối với triều Đường
khó mà mất được
Nay dâng vật này lên thiên tử Đại Đường
Xin thứ tội cho Miễn Bá Cao
Lễ vật tuy nhẹ nhưng đủ để biểu thị tình nghĩa hai nước
sâu nặng
Từ xa ngàn dặm đến xin dâng tặng chiếc lông thiên nga)
Miễn Bá
Cao mang trân bảo và lông chim thiên nga, đi ngày đi đêm không nề gian khổ, chẳng
bao lâu tới được Trường An. Đường Thái Tông tiếp kiến, Miễn Bá Cao dâng lên chiếc
lông thiên nga. Thái Tông đọc qua bài thơ, lại nghe Miễn Bá Cao tỏ bày, không
những không trách tội mà lại cảm thấy Miễn Bá Cao chân thành trung thực, không
làm nhục sứ mệnh, bèn trọng thưởng cho ông.
Từ đó,
câu “Thiên lí tống nga mao, lễ khinh nhân nghĩa trọng” 千里送鹅 毛, 礼轻人义重 trở thành khiêm từ hoặc khắc hoạ việc giao lưu tình cảm
lễ nghĩa qua lại với nhau.
Phụ lục
La Bí 罗泌 (1131 – 1189): tự Trường Nguyên 长源, hiệu Quy Ngu 归愚,
người Lư Lăng 庐陵 Cát
Châu 吉州 (nay
là Cát An 吉安 Giang
Tây 江西), văn học gia thời Nam Tống. Ông từ nhỏ đã có tài, giỏi
thi văn, không theo con đường khoa cử. Tác phẩm có bộ Lộ sử 路史 thuật
lại những truyền thuyết và sự thực lịch sử từ thời thượng cổ trở đi có liên
quan đến lịch sử, địa lí, phong tục, dân tộc ... tài liệu rộng lớn, là tác phẩm
tập đại thành lịch sử thần thoại.
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 02/01/2020
Nguồn
THƯỜNG DỤNG ĐIỂN CỔ
常用典故
Biên soạn: Tôn Lập Quần 孙立群,
Lí Ái Trân 李爱珍
Thượng Hải đại học xuất bản xã, 2005
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật