SEN VÀNG LỮNG
THỮNG NHƯ GẦN NHƯ XA (190)
“Sen
vàng” ví bước chân người đẹp.
Tiêu Bảo
Quyển 萧宝卷 (483 – 501), tự
Trí Tạng 智藏, người Lan Lăng 兰陵
Đông Hải 东海(nay là thành phố Lâm Nghi 临沂 Sơn Đông 山东, vị hoàng đế thứ 6 của Nam triều Tề, con thứ 2 của Tề
Minh Đế Tiêu Loan 萧鸾. Niên hiệu Vĩnh Nguyên 永元 nguyên niên
(498) ông lên ngôi hoàng đế, nhưng không lo việc triều chính, lại xa xỉ dâm dật,
nhậm dụng gian nịnh, lạm sát cố mệnh đại thần, gây mâu thuẫn nội bộ, dẫn đến sự
phản loạn của Tiêu Diêu Quang 萧遥光, Trần Hiển Đạt 陈显达 và
Thôi Tuệ Cảnh 崔慧景, lại thêm Bùi Thúc Nghiệp 裴叔业hàng
Nguỵ, mất đi Nam Dự Châu 南豫州.
Năm Vĩnh Nguyên thứ 3 (501),
Thứ sử Ung Châu 雍州là Tiêu Diễn 萧衍khởi binh ở Tương
Dương 襄阳, dẫn binh công phá Kiến Khang 建康, Tiêu Bảo Quyển bị hoạn quan sát hại, lúc bấy giờ chỉ
mới 19 tuổi, bị biếm làm Đông Hôn Hầu 东昏侯, thuỵ hiệu là “Dượng”
炀.
Tiêu Bảo
Quyển cực kì xa xỉ. Hậu cung bị cháy liền cho xây mới 3 toà cung điện nguy nga
là Tiên Hoa 仙华, Thần Tiên 神仙, Ngọc Thọ 玉寿, mỗi điện đều trang sức vàng ngọc. Ông còn sai thợ lấy
vàng đúc thành những đoá sen đặt trên mặt đất, bảo sủng phi là Phan thị 潘氏bước đi trên đó, gọi là “bộ bộ sinh liên hoa” 步步生莲花.
Trong Nam
(Đông Hôn Hầu) hựu tạc kim vi liên hoa (hoa)
dĩ thiếp địa, lệnh Phan phi hành kì thượng, viết: “Thử bộ bộ sinh liên hoa
(hoa) dã”.
(东昏侯) 又凿金为莲华 (花) 以贴地, 令潘妃行其上, 曰: “此步步生莲华 (花) 也.
(Đông
Hôn Hầu) lại cho lấy vàng đúc thành đoá sen đặt trên mặt đất, bảo Phan phi bước
đi trên đó, nói rằng: “Ấy là từng bước từng bước sinh ra hoa sen”.
Sương in mặt,
tuyết pha thân
Sen vàng lững
thững như gần như xa
(“Truyện Kiều” 189 –
190)
Thì trân thức
thức sẵn bày
Gót sen thoăn
thoắt dạo ngay mé tường
(“Truyện Kiều” 377 –
378)
Tiếng sen sẽ
động giấc hoè
Bóng trăng đã
xế, hoa lê lại gần
(“Truyện Kiều” 437 – 438)
Giác Duyên
lên tiếng gọi nàng
Buồng trong,
vội dạo sen vàng bước ra
(“Truyện Kiều” 3007 –
3008)
Sen vàng: tức là bước chân người đẹp. Theo điển Hậu chúa nhà Trần
thời Ngũ Đại yêu Phan phi, đúc hoa sen vàng lát xuống đất, bảo đi rồi cười nói
rằng: “Mỗi bước chân sinh ra hoa sen”.
Tiếng sen: Chỉ tiếng bước chân của người đẹp.
(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội,
Hà Nội – 1989)
Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích,
câu 190 là:
NHẠC VÀNG LẢNG SẢNG như gần như xa
Chú rằng:
Nhạc uyển: Vũ điều hữu thác chi khúc dụng nhị
đồng nữ tiên y mão, mão thi kim linh dao chuyển hữu thanh.
樂苑: 羽調有柘枝曲用二童女鮮衣帽帽施金鈴搖轉有聲
(Thiên
Nhạc uyển: điệu tiếng vũ có khúc Thác Chi, lấy hai đứa con gái nhỏ mặc áo mũ mới,
trên mũ đeo nhạc vàng, cử động có tiếng lảng sảng)
(Sài Gòn: nxb Sống Mới,
1960)
Xét: Điển “sen vàng, gót sen, tiếng sen”, xuất xứ từ chuyện
giữa Đông Hôn Hầu với Phan phi. Phế Đế Đông Hôn Hầu ở triều Tề thời Nam Bắc Triều,
không phải Hậu chúa nhà Trần thời Ngũ Đại.
Thời
Nam Triều (420 – 479) gồm các triều: Tống, Tề, Lương, Trần.
Thời
Ngũ Đại (907 – 960) gồm các triều: Hậu Lương, Hậu Đường, Hậu Tấn, Hậu Hán, Hậu
Chu.
Đông Hôn Hầu Tiêu Bảo Quyển vị
hoàng đế thứ 6 của Nam
Bản “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh)
do Bùi Khánh Diễn chú thích, câu 378 là:
Gót sen thoăn thoắt dạo ngay MÁI tường
Câu 437:
Tiếng LÊN sẽ động giấc hoè
Câu 3008:
Buồng trong, NÀNG ĐÃ VỘI VÀNG bước ra
Theo “Tư liệu Truyện Kiều - Bản Duy Minh Thị 1872” do GS Nguyễn Tài Cẩn
phiên Nôm, câu 190 này là:
Sen vàng LÃNG ĐÃNG như gần như xa
Câu 378:
Gót sen THOẮT thoắt dạo ngay mé tường
Câu 438:
Bóng trăng đã TRỞ hoa lê lại gần
Câu 3008:
PHÒNG trong vội KHIẾN sen vàng bước ra
(Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, 2002)
Huỳnh Chương
Hưng
Quy
Nhơn 24/01/2020
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật