TẠI SAO GỌI CHỒNG CỦA CÔNG CHÚA LÀ “PHỤ
MÔ (PHÒ MÃ)
Từ “phụ
mã’ 驸马 (phò
mã) sớm nhất hoàn toàn không phải chỉ con rể của hoàng đế. Theo ghi chép trong Hán thư 汉书, “phụ mã” là một chức quan, gọi đầy đủ là “Phụ mã đô
uý” 驸马都尉, là phó xa 副车chủ yếu phụ trách việc
nắm giữ ngự dụng, thực danh là “Phó mã đô uý” 副马都尉, được thiết lập vào thời Hán Vũ Đế 汉武帝.
Lúc đầu, đảm nhiệm chức vụ này đa phần là người trong hoàng thất hoặc ngoại
thích, cũng có một số là con em của vương công đại thần, họ đều là quan thị tụng
thân cận của hoàng đế. Theo sử liệu ghi chép, việc đãi ngộ chức quan này là
không bạc, bổng lộc 2000 thạch.
“Phụ
mã” (phò mã) được xem là danh từ chuyên dùng để chỉ con rể của hoàng đế là bắt
đầu vào thời Nguỵ Tấn. Tương truyền Huyền học gia Hà Án 何晏thời Nguỵ Tấn dung mạo tuấn mĩ, Nguỵ Văn Đế hứa gả
công chúa Kim Hương 金乡 cho
Hà Án, đồng thời trao chức “Phó mã đô uý” 副马都尉. Thế là các hoàng đế sau thời Nguỵ Tấn, đa phần đều phong cho chàng rể
cưới công chúa là “Phó mã đô uý”. Qua một thời gian dài, mọi người cảm thấy dùng
“phó mã” để chỉ thay chồng của công chúa là không thích hợp lắm, cho nên, bèn
đem từ “phó mã” 副马 đổi thành “phụ mã” 驸马.
Theo sự thay đổi của danh xưng, ý nghĩa chức quan của “phụ mã” đã nhạt dần. Như
rể của Tấn Tuyên Đế 晋宣帝và Tấn Văn Đế 晋文帝tuy
là “Phụ mã đô uý”, nhưng chỉ là cách xưng hô, không có chức vị thực tế. Về sau,
mọi người cũng quen gọi chồng của công chúa là “phụ mã” (phò mã).
Trừ
xưng vị “phụ mã” 驸马 (phò
mã) ra, người xưa còn gọi chồng của công chúa là “đế tế” 帝婿, “chủ tế” 主婿, “quốc tế” 国婿. Ngoài ra, “phụ mã” (phò mã) còn có biệt xưng, nói biệt
xưng này phải bắt đầu từ Huyền học gia Hà Án. Theo truyền thuyết, Hà Án không
chỉ dung mạo tuấn mĩ, mà còn có một khuôn mặt trắng như con gái. Nguỵ Văn Đế vốn
tưởng Hà Án dồi phấn để gạt hoàng thất, nên dùng kế để thử. Kết quả, Hà Án lấy
tay áo chùi mặt nhưng mặt vẫn trắng không thay đổi, thế là mọi người nhân mặt của
Hà Án trằng như dồi phấn nên gọi anh ta là “phấn hầu” 粉侯.
Về sau danh xưng này cũng được dùng để chỉ chồng của công chúa. Đến triều Thanh,
chồng của công chúa được có thêm phong hiệu “ngạch phụ” 额驸, chồng của công chúa do hoàng hậu sinh ra là “Cố luân
ngạch phụ” 固伦额驸, chồng của công chúa do phi tần sinh ra là “Hoà thạc
ngạch phụ” 和硕额驸.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 15/5/2019
Nguyên tác Trung văn
Trong quyển
THÚ VỊ VĂN HOÁ TRI THỨC ĐẠI TOÀN
趣味文化知识大全
Thanh Thạch 青石 biên
soạn
Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã,
2013
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật