Dịch thuật: "Á Thánh" Mạnh Tử

“Á THÁNH” MẠNH TỬ

          Mạnh Tử tên Kha 轲, tự Tử Dư 子舆, là người nước Trâu 邹 thời Chiến Quốc, học trò của Tử Tư 子思, đệ tử tái truyền của Khổng Tử 孔子. Lúc nhỏ phụ thân đã qua đời, Mạnh Tử dựa vào sự nuôi dưỡng của mẫu thân hiền thục. Về mẫu thân của Mạnh Tử, lưu truyền giai thoại “Mạnh mẫu tam thiên” 孟母三迁 (ba lần dời chỗ ở) và “đoạn cơ giáo tử” 断机教子 (cắt vải đang dệt để dạy con).

          Mạnh Tử đi học chẳng bao lâu, một ngày nọ, mẫu thân hỏi ông:

          - Hôm nay con ở trường học được những gì?

          - Con không biết.

          Mạnh Tử trả lời không được, nhưng trên mặt chẳng có chút xấu hổ nào. Mạnh mẫu giận cầm dao cắt đứt tấm vải đang dệt trên khung cửi. Mạnh Tử kinh ngạc nói rằng:

          - Mẹ, sao lại cắt đứt tấm vải.

          Mạnh mẫu giận nói rằng:

          - Một người nếu không chịu nghiên cứu học hỏi thì cũng giống như tấm vải này, không có cách nào dệt tiếp tục để thành loại hữu dụng. Con đi học, mà lại không chịu đọc sách, thế thì đi học có ích gì?

          Từ lúc được mẫu thân giáo huấn, Mạnh Tử bắt đầu nỗ lực đọc sách, cuối cùng trở thành một đại học giả.

          Về sau, Mạnh Tử đi chu du các nước, tuyên dương chủ trương chính trị “nhân chính” 仁政 “vương đạo” 王道 của Nho gia, không tán thành chiến tranh, hi vọng quốc quân các nước dùng tinh thần “nhân nghĩa” của Nho gia để trị lí đất nước. Đáng tiếc, cuối triều Chu, các nước tranh cường công kích lẫn nhau, người mà chư hầu cần là người hiểu được quyền mưu, có thể mở rộng đất nước cho họ để xưng bá thiên hạ. Nhân đó quốc quân các nước đều cho rằng lí luận của Mạnh Tử không thực tế, nên lần lượt cự tuyệt ông. Tề Vương 齐王 nói rằng:

          - Xin lỗi, hiện tại ta cần người có thể giúp ta đánh thắng trận.

          Lương Huệ Vương 梁惠王 cũng nói với Mạnh Tử:

          - Thực hành nhân chính ư? Không phải là điều mà ta hiện muốn!

          Mạnh Tử đi đến nước Tề, nước Lương đều không thể có được cơ hội giúp quốc quân, ông thất vọng nghĩ rằng:

Ôi! Đương lúc khắp nơi đánh nhau, muốn thực hiện lí tưởng của mình, e là không thể rồi, chi bằng quay trở về.

          Thế là, Mạnh Tử về lại nước Trâu, cùng các đệ tử Công Tôn Sửu 公孙丑, Vạn Chương 万章 giảng nghĩa luận đạo, hoằng dương tư tưởng nhân nghĩa của Nho gia, đồng thời hoàn thành 7 thiên luận thuật. Người đời sau kính trọng nhân cách  và học vấn của Mạnh Tử, tôn xưng ông là “Á Thánh” 亚圣.

                                                         Huỳnh Chương Hưng

                                                         Quy Nhơn 17/4/2019

Nguyên tác Trung văn

 “Á THÁNH” MẠNH TỬ

“亚圣” 孟子

Trong quyển

BÁCH GIA TÍNH

百家姓

Biên soạn: Triệu Dương 赵阳

Cát Lâm Đại học xuất bản xã, 2005