NGỌC – TƯỢNG TRƯNG SỰ KHIẾT BẠCH TỐT ĐẸP
Chữ 玉(ngọc) đã xuất hiện trong giáp cốt văn và kim văn cách
nay hơn 3000 năm vào đời Thương. Chữ 玉trong giáp cốt văn giống
như sợi dây xâu chuỗi những miếng ngọc lại với nhau, ở phần đầu còn có một nút
thắt, mãi đến thể chữ triện vẫn chưa thêm một nét chấm, chỉ có sự khu biệt về
nét tinh tế. Lệ thư mới thêm một nét chấm thành 玉.
Người
xưa đem ngọc mài giũa chế ra các loại ngọc khí trân quý, làm thành món vật mà
thiên tử và quý tộc dùng trong triều sính, tế tự, tang táng, kính tổ tiên và thờ
phụng thần linh, biểu thị sự trân quý và kính trọng. Người xưa cho rằng ngọc là
tinh linh của thiên địa hoá sinh, có thể tị tà trừ ác, luôn bảo hộ sự cát
tường bình an, lại thường xem ngọc tượng trưng cho mĩ đức.
Từ
70000 năm trước, người xưa đã có ý thức đem những viên ngọc nhặt được chế thành
vật phẩm trang sức. Tại lưu vực Thái hồ 太湖 đã phát hiện ngọc
khí với số lượng lớn, hình thức phong phú, hoa văn trang trí tinh mĩ, tạo
hình đa phần là hình tròn, hình động vật, ngọc long, ngọc thú v.v... Về sau ngọc
nhiễm sắc thái “thần thánh”, ngọc khí với các loại hình thái lại tượng trưng
cho quyền lực, tài phú, quý tiện v.v...
Người
xưa chia ngọc ra làm 5 loại: gọi tên là “ngũ thuỵ” 五瑞.
Ngũ thuỵ tức 5 loại ngọc thạch: khuê 圭,
bích 璧, tông 琮, hoàng 璜, chương 璋. Ngọc “bích” mà Lận
Tương Như 蔺相如thời Xuân Thu Chiến Quốc đem về lại cho nước Triệu
trong Sử kí 史记 nói đến là loại
ngọc thạch dạng hình tròn dẹp, vành rộng có lỗ, là một loại lễ khí dùng khi chư
hầu triều kiến thiên tử hoặc thiên tử gặp chư hầu. Tước vị của người xưa phân
làm 5 cấp: Công 公, Hầu 侯, Bá 伯, Tử 子, Nam Chư hầu thuộc 5 đẳng cấp này khi triều kiến thiên tử,
trong tay tất phải cầm khí cụ ngọc thạch thuộc đẳng cấp của mình. Do bởi ngọc
thạch có những đặc tính như mịn nhẵn, láng bóng, khiết bạch, lóng lánh,
mĩ lệ ... nên người xưa còn phú cho ngọc thạch 5 loại phẩm đức: tức nhân đức 仁德, nghĩa đức 义德, lễ đức 礼德, trí đức 智德, tín đức 信德. Do bởi “ngọc” tượng trưng cho sự vật tốt đẹp, nên vào thời cổ có nhiều
truyền thuyết thần thoại liên quan tới ngọc. Can Bảo 干宝
đời Tấn trong Sưu thần kí 搜神记 có kể về một
người tên Dương Bá Ung 杨 伯雍, anh ta rất hiếu kính đối với cha mẹ. Sau khi cha mẹ
bệnh và qua đời an táng ở núi Vô Chung 无终,
anh ta dựng nhà nơi núi đó, ngày đêm thờ phụng cha mẹ. Do vì núi này cao
đến 80 dặm, không có nước, nên anh ta bèn lấy nước cung cấp cho những người đi
đường dùng. Có một người khi uống nước, đã đưa cho Dương Bá Ung một đấu đá, đồng
thời bảo anh ta đem trồng những viên đá này thì có thể sản sinh ra ngọc, sau
này có thể cưới được vợ xinh đẹp. Dương Bá Ung theo lời đem đá trồng, quả nhiên
trên đá mọc ra “ngọc”. Về sau anh ta cưới cô gái nhà họ Từ 徐làm vợ.
Trải
qua mấy ngàn năm không ngừng phát triển, ngọc trở thành vật phẩm trang sức
không thời nào không có, không nơi nào không có, và càng trở thành một loại kí
thác tinh thần không thể thiếu trong đời sống.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn
22/3/2019
Nguồn
HÁN TỰ ĐÍCH CỐ SỰ
汉字的故事
Tác giả: Úc Nãi Nghiêu 郁乃尧
Quang Minh nhật báo xuất bản xã, 2005.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật