DANH XƯNG “THƯƠNG NHÂN” CÓ PHẢI ĐẾN TỪ
TRIỀU THƯƠNG
Xã hội
hiện đại là xã hội thương nghiệp, trên thị trường, chủ thể sản xuất đem thương
phẩm ra để trao đổi. Người chuyên hoạt động thương nghiệp được gọi là “thương
nhân” 商人, “thương nghiệp” 商业 cũng trở thành
từ thay cho ngành nghề. Thế thì từ “thương nhân” xuất xứ từ đâu, có liên quan
gì đến triều Thương 商 không?
Đáp án
khẳng định là có. Đời Thương do bởi sự phát triển của nông nghiệp và thủ công
nghiệp, sự mở rộng phân công xã hội, đã xuất hiện nhân viên chuyên lấy việc
trao đổi thương nghiệp để mưu sinh, họ được gọi là “thương nhân” 商人. Câu “Thương ba dực dực, tứ phương chi cực” 商葩翼翼, 四方无极hình dung tình
hình phát triển rực rỡ của thương nghiệp đương thời. Đời Thương xuất hiện nhiều
thương nhân dắt xe bò và đi thuyền, buôn bán theo đường dài, đến hậu kì, nơi đô
ấp xuất hiện tiểu thương chuyên theo việc giao dịch các loại, Khương Tử Nha 姜子牙từng lấy nghề mổ bò để mưu sinh, còn bán cơm tại Mạnh
Tân 孟津. Kẻ thống trị đời Thương động viên khích lệ kinh
thương, còn tu bổ đường xá để làm lợi cho thiên hạ trong việc lưu thông hàng
hoá.
Có thể
thấy, nghề “thương nhân” xuất hiện ở hậu kì đời Thương. Sau khi Vũ Vương 武王diệt Trụ 纣, triều Thương diệt
vong, một số di dân triều Thương không có nguồn sống, bèn lấy việc kinh doanh mua bán để
mưu sinh. Bộ phận những người này đi khắp hang cùng ngõ hẻm rao hàng. Người ta
nghe tiếng rao của họ, biết “thương nhân” đến. Theo ghi chép, đầu thời Tây Chu,
Chu Thành Vương 周成王còn nhỏ, hai người chú là Quản Thúc 管叔và Thái Thúc 蔡叔cùng với người con của
Trụ Vương là Vũ Canh 武庚liên binh tạo phản.
Sau khi Chu Công dẹp được loạn, đã xây Lạc Dương 洛阳thành
một cứ điểm quân sự quan trọng, gọi là “Thành Chu” 成周.
Thành Chu kí thành, thiên Ân ngoan dân.
成周既成迁殷顽民
(Thành Chu đã xây xong, dời ngoan dân (1) của
triều Ân đến đó)
Hoá ra
những người già người trẻ, dân của triều Thương bị đưa đến Thành Chu để giám
sát, những người này mất đi quyền lợi chính trị, lại không có đất đai, đành phải
thông qua việc buôn bán vật phẩm để mưu sinh, đó là nguồn gốc của từ “thương
nhân”.
Từ
trong mậu dịch thương nghiệp, người đời sau phát hiện ra lợi nhuận, nhiều người
Chu cũng tham gia vào việc mua bán hàng hoá. Thế là, ý nghĩa của từ “Thương
nhân” đã mở rộng, trở thành danh xưng chỉ một nghề, mãi cho đến ngày nay chúng
ta vẫn còn dùng.
Chú của người
dịch
1- Ngoan dân
顽民: ở đây chỉ những người trong số dân của triều Ân còn sót lại kiên quyết
không phục sự thống trị của triều Chu.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 18/01/2019
Nguyên tác Trung văn
Trong quyển
THÚ VỊ VĂN HOÁ TRI THỨC ĐẠI TOÀN
趣味文化知识大全
Thanh Thạch 青石 biên
soạn
Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã,
2013
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật