TỨC MẶC CHI
CHIẾN
(tiếp theo kì 2)
昭王于是置酒大会, 引言者而让之曰 (1): “先王举国以礼贤者, 非贪土地以遗子孙也. 遭所传德薄, 不能堪命, 国人不顺. 齐为无道, 乘孤国之乱以害先王. 寡人统位, 痛之入骨, 故广延群臣, 外招宾客, 以求报雠 (2); 其有成功者, 尚欲与之同共燕国. 今乐君亲为寡人破齐, 夷其宗庙, 报塞先仇, 齐国固乐君所有, 非燕之所得也. 乐君若能有齐, 与燕并为列国, 结欢同好, 以抗诸侯之难, 燕国之福, 寡人之愿也. 汝何敢言若此!”乃斩之. 赐乐毅妻以后服, 赐其子以公子之服; 辂车乘马, 后属百两, 遣国相奉而致之乐毅, 立乐毅为齐王. 乐毅惶恐不受, 拜书, 以死自誓. 由是齐人服其义, 诸侯畏其信, 莫敢服有谋者.
Phiên âm
Chiêu Vương vu thị
trí tửu đại hội, dẫn ngôn giả nhi nhượng chi viết (1): “Tiên vương cử
quốc dĩ lễ hiền giả, phi tham thổ địa dĩ di tử tôn dã. Tao sở truyền đức bạc, bất
năng kham mệnh, quốc nhân bất thuận. Tề vi vô đạo, thừa cô quốc chi loạn dĩ hại
tiên vương. Quả nhân thống vị, thống chi nhập cốt, cố quảng diên quần thần, ngoại
chiêu tân khách, dĩ cầu báo thù (2); kì hữu thành công giả, thượng dục
dữ chi đồng cộng Yên quốc. Kim Nhạc quân thân vị quả nhân phá Tề, di kì tông miếu,
báo tắc tiên cừu, Tề quốc cố Nhạc quân sở hữu, phi Yên chi sở đắc dã. Nhạc quân
nhược năng hữu Tề, dữ Yên tịnh vi liệt quốc, kết hoan đồng hảo, dĩ kháng chư hầu
chi nạn, Yên quốc chi phúc, quả nhân chi nguyện dã. Nhữ hà cảm ngôn nhược thử!”
Nãi trảm chi. Tứ Nhạc Nghị thê dĩ hậu phục, tứ kì tử dĩ công tử chi phục; lộ xa
thừa mã, hậu thuộc bách lạng, khiển quốc tướng phụng nhi trí chi Nhạc Nghị, lập
Nhạc Nghị vi Tề Vương. Nhạc Nghị hoàng khủng bất thụ, bái thư, dĩ tử tự thệ. Do thị Tề
nhân phục kì nghĩa,chư hầu uý kì tín, mạc cảm phục hữu mưu giả.
Chú thích
1- Dẫn 引: ở đây có nghĩa là “ lôi, kéo”
2- Thù 雠: cũng như chữ 仇 (cừu)
Dịch nghĩa
Yên Chiêu vương nghe xong, hạ lệnh tổ chức đại tiệc, lôi
người nói ra trách rằng: “Tiên vương đề xướng lấy lễ tiếp đãi người hiền trong
cả nước, không phải vì tham nhiều đất đai để lưu lại cho con cháu. Vì không may
gặp phải người kế thừa thiếu đức hạnh, không thể hoàn thành nghiệp lớn, khiến
dân trong nước oán trách không theo. Nước Tề vô đạo thừa lúc nước ta động loạn
đã tàn hại tiên vương. Sau khi ta lên ngôi, rất đau lòng về việc này, cho nên mới
mời rộng rãi quần thần, bên ngoài lại chiêu mộ tân khách để mong báo thù. Người
nào mà có thể khiến cho ta thành công, ta bằng lòng cho người đó hưởng đại quyền
nước Yên. Hiện Nhạc Nghị đích thân chinh chiến, vì ta mà đại phá nước Tề, san bằng
tông miếu nước Tề, trả được thù trước. Nước Tề vốn phải là của Nhạc Nghị, không
phải nước Yên sở hữu. Nếu Nhạc Nghị có nước Tề, sẽ cùng với nước Yên trở thành
chư hầu của nhà Chu, hai nước kết giao, cùng chống lại sự xâm phạm của các nước
chư hầu khác. Đó chính là phúc của nước Yên, là tâm nguyện của ta. Thế mà ngươi
dám nói những lời đó!” Bèn xử trảm người đó. Lại thưởng cho thê tử của Nhạc Nghị
được phục sức theo cách của vương hậu, thưởng cho con của Nhạc Nghị được phục sức
theo cách của công tử, phối kèm xe đi ngựa cưỡi, cùng cả trăm chiếc thuộc xa (*),
phái Tể tướng đưa đến chỗ Nhạc Nghị, lập Nhạc Nghị làm Tề Vương. Nhạc Nghị vô
cùng sợ, không dám tiếp nhận. Viết thư bái tạ từ chối, đồng thời thề lấy cái chết
để tỏ lòng trung thành với Yên Vương. Từ đó người nước Tề kính phục đức nghĩa của
Nhạc Nghị, chư hầu kính sợ tín nghĩa của Nhạc Nghị, không ai dám tính toán hại
Nhạc Nghị nữa. (hết kì 2)
Chú của người dịch
*- Thuộc xa: tức xe của Thị tụng đi theo mỗi khi hoàng đế xuất hành.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 07/11/2018
Nguồn
TƯ TRỊ THÔNG GIÁM
资治通鉴
Bắc Tống . Tư Mã Quang 司马光
Chủ biên: Nhậm Tư Vũ 任思武
Bắc Kinh . Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã, 2013
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật